Với khát vọng khẳng định vị thế “thủ phủ tôm” và trở thành hình mẫu quốc gia về phát triển ngành tôm xanh – sạch – bền vững, tỉnh Cà Mau đang xây dựng chiến lược đồng bộ: từ quy hoạch sản xuất, tổ chức chuỗi liên kết, ứng dụng công nghệ cao, phát triển tín dụng xanh cho đến giải quyết các thách thức môi trường.

 Ngành tôm Cà Mau đang xây dựng chiến lược đồng bộ giữa các khâu (Ảnh: Hoàng Huynh)

 

Giải quyết nút thắt lớn, nâng cao năng lực

Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng “thủ phủ tôm sạch” mang tầm quốc gia, Cà Mau trước hết phải tháo gỡ khó khăn cho người nuôi và doanh nghiệp chế biến – xuất khẩu, đặc biệt là bài toán hạ giá thành sản xuất. Chi phí nuôi tôm của Việt Nam luôn cao hơn so với Thái Lan và Ecuador. Điều này làm giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế, trong khi năng suất, chất lượng chưa đồng đều, tỷ lệ nuôi thành công còn thấp và chi phí đầu tư quá lớn. Đây chính là “nút thắt” khiến tôm nguyên liệu Việt Nam thuộc nhóm có giá thành cao nhất thế giới.

Ông Trần Tuấn Khanh, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chế biến Xuất nhập khẩu Trang Khanh (Cà Mau), cho biết giá thành sản xuất cao khiến tôm Việt Nam mất lợi thế, nhiều doanh nghiệp rơi vào cảnh “thối hàng” khi xuất khẩu. Trên thực tế, dù được mệnh danh là “thủ phủ tôm”, nhiều doanh nghiệp tại Cà Mau vẫn phải nhập nguyên liệu từ nước ngoài để chế biến vì giá tôm nhập thấp hơn trong nước khoảng 30.000 đồng/kg.

Một thách thức khác là sự lệ thuộc của nông dân vào các tập đoàn, doanh nghiệp hoặc đại lý cung ứng vật tư, con giống. Hệ thống phân phối nhiều tầng nấc không chỉ làm tăng giá thành mà còn gây khó khăn trong truy xuất nguồn gốc. Khi nông dân mua vật tư từ nhiều kênh khác nhau, việc kiểm soát dòng chảy sản phẩm từ ao nuôi đến nhà máy càng phức tạp. Để giải quyết, nhiều năm qua, Công ty TNHH MTV Chế biến Thủy sản Xuất khẩu Thiên Phú (Cà Mau) đã triển khai mô hình liên kết với người nuôi trên diện tích hơn 1.000 ha, gồm cả vùng sinh thái Bắc và Nam Quốc lộ 1A. Bà Hồ Thị Kiểng, Tổng Giám đốc công ty, cho biết Thiên Phú trực tiếp khảo sát vùng nuôi, phối hợp chính quyền địa phương tổ chức liên kết, đồng thời áp dụng phương thức bao tiêu trọn gói: đưa kỹ thuật viên xuống tận ao, cung ứng giống và thức ăn, bảo đảm thu mua đầu ra. Ngoài ra, công ty còn triển khai các chính sách an sinh xã hội, tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương, góp phần duy trì chất lượng tôm sạch.

 

Công nghệ – hướng đi tất yếu cho “tôm sạch”

Cà Mau đang đối mặt với thách thức lớn về chi phí và môi trường nuôi tôm. Để duy trì vị thế thủ phủ tôm và hướng tới ngành thủy sản bền vững, tỉnh đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao. Công nghệ nuôi tôm tuần hoàn, không xả thải và siêu thâm canh công nghệ cao được xem là giải pháp then chốt.

Đến cuối năm 2025, Cà Mau dự kiến phát triển 28 – 30 chuỗi liên kết sản xuất với 100.000 ha tôm đạt chứng nhận ASC và 1.000 ha nuôi siêu thâm canh không xả thải. Dự án nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh trong hệ thống tuần hoàn không thay nước đã được thử nghiệm thành công, chứng minh tính khả thi.

Với lợi thế bờ biển dài 310 km và vùng biển rộng lớn, Cà Mau đặt mục tiêu xây dựng 10 – 20 khu công nghiệp nuôi tôm công nghệ cao, sản lượng đạt từ 150.000 đến 300.000 tấn/năm. Các khu nuôi này sẽ áp dụng nguyên lý kinh tế tuần hoàn, giúp giảm rủi ro dịch bệnh và hạn chế phát thải, tạo nguồn cung tôm sạch cho xuất khẩu.

Với quyết tâm của chính quyền, sự đồng hành của doanh nghiệp và người dân, Cà Mau hoàn toàn có thể vươn lên từ “Thủ phủ tôm” thành trung tâm sản xuất tôm xanh – sạch – bền vững của cả nước (Ảnh: Hoàng Huynh)

 

Hiện thực hóa mục tiêu tôm xanh – sạch – bền vững

Những năm gần đây, Cà Mau chú trọng phát triển mô hình nuôi tôm công nghiệp, với nhiều ao thâm canh và siêu thâm canh được trang bị hệ thống hiện đại. Tuy nhiên, thực tiễn cũng bộc lộ hạn chế: dịch bệnh dễ bùng phát, quản lý môi trường phức tạp, chi phí đầu tư cao và khó kiểm soát ô nhiễm. Người nuôi áp dụng nhiều giải pháp như lọc nước, lắng nước trước khi xả, nhưng vẫn chưa xử lý triệt để. Trong khi đó, các thị trường xuất khẩu lớn như châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản ngày càng siết chặt tiêu chuẩn an toàn sinh học, truy xuất nguồn gốc và phát thải carbon. Mô hình nuôi truyền thống khó đáp ứng, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi sang công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường.

Xuất phát từ thực tế đó, Cà Mau đã thí điểm mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh tuần hoàn, ít thay nước, an toàn sinh học dựa trên công nghệ RAS-IMTA, do Sở Khoa học & Công nghệ tỉnh chủ trì, TS. Nguyễn Nhứt (Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản II) làm cố vấn.

Ngày 11/9, UBND tỉnh Cà Mau cùng Công ty De Heus và các đối tác ký kết hợp tác triển khai giai đoạn 2 dự án với quy mô mở rộng lên tới 1.000 ha. Đây là bước nối tiếp thành công từ giai đoạn thí điểm, đánh dấu cột mốc quan trọng trong lộ trình xây dựng vùng nuôi tôm công nghệ cao, đạt chuẩn quốc tế ASC, BAP, hướng tới phát triển xanh và bền vững.

Ở giai đoạn 1 với quy mô 100 ha, mô hình đạt kết quả tích cực: tỷ lệ sống trung bình 85 – 90%, năng suất 40 – 50 tấn/ha/vụ, mật độ 250 – 300 con/m². Nước thải sau xử lý đạt chuẩn QCVN 40:2011/BTNMT, lượng phát thải CO₂ giảm xuống dưới 5 kg CO₂/kg tôm. Sản phẩm đạt chứng nhận ASC, BAP, khẳng định khả năng truy xuất nguồn gốc và phù hợp định hướng phát triển bền vững.

Mô hình này được đánh giá phù hợp với biến đổi khí hậu và xu thế tăng trưởng xanh, góp phần xây dựng ngành tôm Việt theo hướng kinh tế tuần hoàn, không xả thải. Sau thành công ban đầu, Cà Mau đặt mục tiêu nhân rộng lên 1.500 ha giai đoạn 2025 – 2030. Trong đó, De Heus cùng các đối tác tiếp tục triển khai 1.000 ha, đảm nhận vai trò toàn diện: cung cấp thức ăn chất lượng, cử chuyên gia kỹ thuật đồng hành, tư vấn công nghệ tuần hoàn và hỗ trợ nông dân chuyển đổi mô hình.

Đặc biệt, De Heus đang phát triển công cụ đo lường phát thải tại trại nuôi, minh bạch hóa dữ liệu. Tập đoàn cũng thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị: hỗ trợ nông hộ tiếp cận vốn tín dụng xanh, xây dựng hợp tác xã, kết nối doanh nghiệp chế biến để bao tiêu sản phẩm, mở rộng kênh phân phối tại các thị trường khó tính, nhất là EU. Ông Johan Van Den Ban, Tổng Giám đốc De Heus tại Việt Nam và khu vực châu Á, khẳng định: “Dự án không chỉ giúp Cà Mau xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn quốc tế mà còn phù hợp định hướng toàn cầu của De Heus về giảm phát thải khí nhà kính, phát triển chuỗi cung ứng minh bạch và sử dụng nguyên liệu bền vững. Chúng tôi tin rằng áp dụng công nghệ tiên tiến và kinh tế tuần hoàn sẽ đưa ngành tôm Việt phát triển xanh, bền vững, có trách nhiệm với môi trường”.

Hiệu quả mô hình cũng được kiểm chứng từ người nuôi. Ông Đoàn Minh Trung (xã Đất Mới, Cà Mau) cho biết: “Trước đây, nuôi ao đất phải xả nước sau mỗi vụ, vừa tốn kém vừa gây ô nhiễm. Tôm nuôi phải 76 ngày mới đạt cỡ 60 con/kg. Nay chỉ sau 55 ngày đã đạt cùng kích cỡ, rút ngắn gần 20 ngày, tiết kiệm chi phí và tăng thêm một vụ mỗi năm”.

Chủ tịch UBND xã Đất Mới, ông Huỳnh Việt Triều, cũng khẳng định mô hình cho kết quả khả quan, mở ra hướng đi mới cho nghề nuôi tôm bền vững. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, ông Lê Văn Sử, nhấn mạnh việc nhân rộng mô hình 1.500 ha là nhiệm vụ trọng tâm, nhận được sự đồng thuận cao từ quản lý, khoa học, tín dụng và doanh nghiệp. Tỉnh sẽ xây dựng gói tín dụng xanh, khuyến khích nông hộ tham gia chuỗi liên kết, đồng thời ban hành quy định kiểm soát xả thải và môi trường nuôi trong năm 2025. Ông nhấn mạnh: “Đây không chỉ là dự án phát triển kinh tế, mà còn là nhiệm vụ chính trị, khẳng định vai trò tiên phong của Cà Mau trong phát triển ngành tôm xanh – sạch – bền vững. Thành công của dự án là thước đo trách nhiệm và uy tín của từng đơn vị và của cả tỉnh”.

Khát vọng xây dựng hình mẫu quốc gia về tôm sạch tại Cà Mau không chỉ là mục tiêu phát triển kinh tế, mà còn là cam kết bảo vệ môi trường và khẳng định thương hiệu Việt Nam. Con đường này đầy thách thức nhưng cũng mở ra nhiều cơ hội. Với quyết tâm của chính quyền, sự đồng hành của doanh nghiệp và người dân, Cà Mau hoàn toàn có thể vươn lên từ “thủ phủ tôm” thành trung tâm sản xuất tôm xanh – sạch – bền vững của cả nước và khu vực.

Hà Thu (Tổng hợp)