Nhu cầu của các thị trường đang hồi phục sẽ là động lực cho doanh nghiệp thúc đẩy xuất khẩu thủy sản trong những tháng cuối năm. Một số vùng trọng điểm về thủy sản tăng khá đã góp phần đảm bảo nguyên liệu cho xuất khẩu, duy trì đà tăng tốc.

Chế biến tôm phục vụ nhu cầu xuất khẩu

 

Động lực cho doanh nghiệp thúc đẩy xuất khẩu

Thông tin từ Bộ Nông nghiệp và PTNT, xuất khẩu thủy sản 9 tháng năm 2024 đạt 7,2 tỷ USD, tăng gần 10% so với cùng kỳ năm ngoái. Như vậy là sau 4 năm bị xáo trộn bởi dịch Covid-19, chiến tranh, lạm phát trên thế giới, diễn biến của các thị trường đang dần ổn định trở lại. Nhờ đó xuất khẩu thủy sản Việt Nam đã quay trở lại quỹ đạo tăng trưởng.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), giá trị xuất khẩu thủy sản đã lập đỉnh vào quý III vừa qua khi đạt 2,76 tỷ USD, tăng gần 13% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, các mặt hàng chủ lực đều bứt phá, gồm: cá tra tăng 13,5%, tôm tăng 17,5%, cua ghẹ tăng 56%, nhuyễn thể có vỏ tăng 95%. Lũy kế 9 tháng của năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 7,16 tỷ USD, tăng 8,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Nhu cầu của các thị trường đang hồi phục sẽ là động lực cho doanh nghiệp thúc đẩy xuất khẩu trong những tháng cuối năm.

Bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông VASEP cho rằng, xuất khẩu thủy sản đang có tín hiệu tích cực cho cộng đồng ngành thủy sản, với niềm tin năm 2024, xuất khẩu sẽ đạt được kết quả tốt hơn so với năm 2023 với dự kiến kim ngạch 9,5 tỷ USD, tăng 7%.

Trong đó, xuất khẩu tôm ước đạt gần 4 tỷ USD, cá tra đạt khoảng 2 tỷ USD, cá ngừ xấp xỉ 1 tỷ USD, mực, bạch tuộc khoảng 640 triệu USD, còn lại là các mặt hàng cá biển và hải sản khác.

“Nhu cầu của các thị trường đang hồi phục, giá xuất khẩu ở các thị trường đang và sẽ tiếp tục tăng là động lực cho doanh nghiệp thúc đẩy xuất khẩu trong những tháng cuối năm và năm 2025”, bà Hằng nhấn mạnh.

 

Thủy sản phục hồi, đáp ứng nguồn cung

Quý IV được dự báo là sẽ có nhiều khó khăn thách thức, bởi sau bão số 3, hoạt động nuôi trồng thủy sản ở các tỉnh phía Bắc bị thiệt hại nặng nề với gần 6.200 tỷ đồng với hàng trăm ngàn tấn sản phẩm đã bị cuốn trôi, hạ tầng nuôi bị phá hủy nặng nề. Mặc dù sẽ phải mất thời gian để dựng lại hạ tầng nhưng lúc này, tinh thần chung của bà con là có đến đâu nuôi đến đó. Nỗ lực khôi phục để đảm bảo nguồn cung cho thị trường cuối năm đang được các bên cùng vào cuộc tích cực.

Tại vùng biển Vân Đồn, Quảng Ninh, từ nguồn cát xốp giữ được sau bão, các thành viên của HTX Ngọc Thắng đã quyết định bắt tay ngay vào nuôi nhuyễn thể như ngao, tu hài, ốc vì không mất chi phí thức ăn lại nhanh có sản phẩm. Lấy ngắn nuôi dài là cách để gượng dậy sau bão.

Theo các doanh nghiệp, hợp tác xã, giống là vấn đề lớn khi bà con bắt tay khôi phục sản xuất. Trên cơ sở nắm bắt thiệt hại, chủ trương đưa giống từ miền Trung, miền Nam ra phía Bắc đã được Cục Thủy sản tính toán.

Ông Trần Đình Luân – Cục trưởng Cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết: “Như tôm, rong biển, có thể chúng ta hỗ trợ được phục hồi sản xuất ngay, từ nay đến Tết là có sản phẩm để đáp ứng nhu cầu. Còn đối với một số sản phẩm chúng ta cần phải điều tiết, cần có thời gian dài hơn, chúng tôi đã có kế hoạch cùng với địa phương, những địa phương nào có giống, những địa phương nào thiệt hại để chúng ta làm kết nối cung cầu, để cho người nuôi có được nguồn giống, có được vật tư, thức ăn, chất xử lý cải tạo môi trường, để tiếp tục có được sản phẩm cho các tháng dài hơn, đầu năm 2025”.

Ông Phan Thanh Nghị – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Ninh nhận định: “Quảng Ninh đã hướng đến cởi bỏ các chính sách về tín dụng, làm việc với các ngân hàng để hỗ trợ cho bà con vay vốn với lãi suất hỗ trợ rất thấp, gần như về 0. Và chính sách tín chấp, có thể thế chấp bằng phương án sản xuất kinh doanh của mình để bà con tiếp cận nguồn vốn nhanh, thực hiện tái sản xuất”.

Trong khi các tỉnh phía Bắc chịu ảnh hưởng nặng nề của cơn bão số 3, các tỉnh phía Nam vẫn phát triển nuôi trồng ổn định, một số vùng trọng điểm về thủy sản tăng khá đã góp phần đảm bảo nguyên liệu cho xuất khẩu, duy trì đà tăng tốc trong những tháng cuối năm.

 

Bảo đảm nguyên liệu thủy sản xuất khẩu

Theo lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, vừa qua có doanh nghiệp lỗ cả chục tỷ đồng do phải tiêu hủy lô tôm giống nhiễm bệnh. Do đó, cần tăng cường kiểm soát để ngăn chặn mầm bệnh xâm nhập. Thực tế thời gian qua, việc kiểm soát tôm hùm giống nhập khẩu đã phát hiện 3/10 lô chính ngạch bị nhiễm bệnh.

Nhận định về tình trạng dịch bệnh trên thủy sản, lãnh đạo Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết trong 9 tháng năm 2024, diện tích nuôi trồng thủy sản bị dịch bệnh là 4.257ha (giảm 28,94% so với cùng kỳ năm 2023), trong đó, diện tích tôm nuôi bị dịch bệnh 3.593ha (giảm 34,97% so với cùng kỳ); diện tích cá tra bị nhiễm dịch bệnh là 260ha (giảm 30,23% so với cùng kỳ). Tuy dịch bệnh trên tôm có chiều hướng giảm nhưng diện tích thiệt hại do biến đổi thời tiết khí hậu có chiều hướng tăng mạnh so với năm 2023.

Bên cạnh đó, diện tích nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại do tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu (mưa bão, lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn…), ô nhiễm môi trường, không xác định được nguyên nhân là 17.316ha và 3.936 ao, lồng, bè, vèo; chiếm trên 80% trong tổng thiệt hại của nuôi trồng thủy sản.

Ông Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y – Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khuyến cáo người nuôi phải cẩn trọng, tránh mua hàng nhập lậu để phòng rủi ro con giống nhiễm bệnh, chất lượng kém, nuôi lâu lớn… Cùng với đó, cần tiếp tục xử lý môi trường nước để tránh ô nhiễm, chọn con giống sạch bệnh, chọn thức ăn không chứa mầm bệnh, tăng cường kiểm dịch vận chuyển, tránh mầm bệnh lây lan để phòng từ sớm, từ xa.

Nhằm bảo đảm nguyên liệu thủy sản xuất khẩu, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến yêu cầu ngành thủy sản thống kê thiệt hại cụ thể, chi tiết ảnh hưởng của bão số 3 vừa qua đến vùng nuôi trồng thủy sản để lên kế hoạch phục hồi và tăng tốc sản xuất ở những vùng không bị ảnh hưởng. Các địa phương không được chủ quan bởi dịch bệnh trên thủy sản khi đã xuất hiện thì lây lan nhanh và gây thiệt hại rất lớn. Các cơ sở nuôi trồng phải ưu tiên xây dựng vùng nuôi an toàn sinh học, tuân thủ tuyệt đối quy trình vệ sinh khử khuẩn, xử lý nguồn nước trước và sau khi nuôi. Về con giống, cần chọn giống có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm dịch và đảm bảo sức đề kháng cao… Các địa phương cần hỗ trợ người nuôi về quy trình kỹ thuật, thời điểm thả giống, cảnh báo các yếu tố môi trường có thể tác động đến sức khỏe thủy sản.

“Để đạt mục tiêu xuất khẩu gần 10 tỷ USD trong năm nay, các doanh nghiệp thủy sản phải thích nghi và điều chỉnh kế hoạch hoạt động phù hợp với bối cảnh của thị trường. Các doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu để tránh sự phụ thuộc vào một thị trường; đồng thời tăng cường xuất khẩu vào các thị trường mới, hướng đến mở rộng và đẩy mạnh phát triển thị trường nội địa”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

 

Thay đổi nuôi biển để đạt mục tiêu 1 tỷ USD

Việt Nam đặt mục tiêu cho ngành nuôi biển có thể sớm đem về giá trị kim ngạch xuất khẩu từ 800 triệu đến 1 tỷ USD vào cuối năm nay. Tuy nhiên, sau những thiệt hại từ cơn bão số 3, mục tiêu này sẽ lại phải lùi sang năm sau. Để có thể chạm mốc 1 tỷ USD vào năm sau, ngay bây giờ việc tính toán nuôi biển cần một tư duy mới để thích ứng với thiên tai.

Ngay sau bão một ngày, những lồng nuôi HDPE này đã có thể tìm thấy nhờ thiết bị định vị gắn trên lồng. Mặc dù bão lớn nhưng hiện trạng lồng chỉ bị thay đổi phần tay vịn do va đập, còn lại vẫn đảm bảo để có thể bắt tay ngay vào sản xuất. Từ thực tế này, sau giai đoạn chuẩn hóa vật liệu nuôi biển mới chỉ nghiêng về những vật liệu thân thiện với môi trường, nâng cấp lên mức chống chịu bão là bài toán đặt ra cho các bên.

Bà Nguyễn Thị Hải Bình – Tổng Giám đốc Công ty cổ phần tập đoàn STP cho biết: “Từ trước đến giờ, bà con hay dùng hệ neo bằng cọc, đặc biệt Quảng Ninh là vùng đáy, vùng bùn đáy biển thì chúng ta dùng hệ cọc sẽ rất yếu. Thứ hai là chúng ta phải nâng cấp lồng HDPE lên cấp chống chịu bão bằng thiết kế bền hơn, đặc biệt là những mối hàn, những lắp ghép chúng tôi đang thiết kế bằng lego, chúng tôi có thể cải tiến không chỉ dùng phương pháp lego được vì phương pháp này chỉ nuôi trong bờ, nếu chịu bão, lego vẫn bị giật ra, chúng ta phải dùng phương pháp khác là hàn nhiệt”.

Tuy đã có hệ thống thiết bị thích ứng thiên tai nhưng việc chưa giao biển, hay còn gọi là giao quyền sử dụng mặt nước là một bất cập lớn khiến đồng vốn đầu tư chông chênh.

Hiện chi phí làm một ô nuôi truyền thống bằng gỗ là 15-20 triệu đồng. Với lồng HDPE, một ô nuôi chi phí đầu tư gấp 3-4 lần. Trước bão đã có những lồng nuôi trị giá đầu tư lên tới hàng tỷ đồng. Tuy nhiên, khi chưa giao biển thì lồng nuôi này lại chưa đủ cơ sở pháp lý để thế chấp ngân hàng vay vốn hay tham gia bảo hiểm.

Ông Nguyễn Hữu Dũng – Chủ tịch Hiệp hội nuôi biển Việt Nam nhận định: “Các công trình đó phải được đăng kiểm và chúng tôi cung cấp những doanh nghiệp sẽ chế tạo những thiết bị đó ngay tại Vân Đồn, ngay tại Quảng Ninh để cung cấp cho nhân dân, cùng với dân làm. Sau đó tiến hành đăng kiểm, đăng ký rồi bảo hiểm và vay tiền ngân hàng để đầu tư”.

Ngay sau bão, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đặt hàng doanh nghiệp và Cục Thủy sản phải nghiên cứu để có giải pháp về liên kết giằng phao khi bão lũ, tiến tới trên các phao có tên người nuôi và phải di chuyển được lồng nuôi đến chỗ an toàn hơn khi có thiên tai.

Sẽ còn cần nhiều thời gian để khôi phục sản xuất tại phía Bắc nên ngành thủy sản đặt mục tiêu thận trọng cho năm 2024 với kim ngạch xuất khẩu đạt gần 10 tỷ USD, tăng 7% so với năm ngoái. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khuyến nghị trong quý IV, hầu hết thị trường nhập khẩu đang gia tăng tiêu chuẩn khắt khe nên các doanh nghiệp cần tập trung vào những chứng nhận bền vững để có thể tiếp tục duy trì năng lực cạnh tranh./.

Nguồn: kinhtenongthon.vn