[Người Nuôi Tôm] – Thời gian qua, virus và vi khuẩn là những tác nhân gây thiệt hại hàng tỷ USD cho ngành tôm trên toàn thế giới. Chất lượng tôm giống đã trở thành một trong những khía cạnh quan trọng nhất trong việc kiểm soát bệnh trên tôm. Người nuôi tôm nên áp dụng một loạt các tiêu chí, tiêu chuẩn để đánh giá tôm giống trước khi thả nuôi.

 

Kích cỡ tôm giống

Kích cỡ tôm được khuyến nghị phù hợp thả vào ao thương phẩm là tôm post giai đoạn 10 ngày tuổi (PL10). Giai đoạn này được đánh giá là đã phát triển hoàn chỉnh giúp tôm có khả năng chịu được môi trường vận chuyển con giống, nhanh chóng thích nghi được với môi trường thả nuôi trong trại. Tuy nhiên, đối với những môi trường nuôi có độ mặn dưới 5%_o, PL12 sẽ là cỡ giống thích hợp để thả.

Một cách thực tế hơn để nhận biết các giai đoạn của tôm là dựa vào số lượng gai của chúng. Giai đoạn PL10, tôm giống có ba gai phát triển hoàn chỉnh và một chồi nhỏ của gai thứ 4 đang phát triển. Trong khi tôm PL12 có bốn gai đã phát triển hoàn thiện. Mặt khác, trọng lượng và tuổi của tôm post cũng liên quan trực tiếp đến giai các giai đoạn của chúng. Vì vậy, trong trại giống, tôm giống phát triển bình thường cần có các đặc điểm sau:

• Ngày thứ 14 (PL 4-5): Trọng lượng cơ thể ≤000 PL/g
• Ngày thứ 16 (PL 7-8): Trọng lượng cơ thể ≤700 PL/g
• Ngày thứ 18 (PL 10): Trọng lượng cơ thể ≤300 PL/g

Một yếu tố quan trọng khác để đánh giá hậu ấu trùng tôm trong trại giống là mật độ thả nauplli, không được vượt quá 100 nauplii/lit. Nhiệt độ nước trong quá trình nuôi phải đảm bảo duy trì ở mức 30±1^oC để ấu trùng phát triển và đạt chất lượng tốt nhất.

Hình 1: Ba gai và một chồi của tôm post PL10 (ảnh trái), và 4 gai phát triển hoàn chỉnh của tôm post ở độ tuổi PL 12 (ảnh bên phải).

Các phương pháp kiểm tra vi sinh

Tiêu chí đầu tiên cần tính đến khi đánh giá chất lượng tôm giống là thực hiện một loạt các xét nghiệm vi sinh để đảm bảo không có mầm bệnh trên post. Các xét nghiệm thông thường hay được áp dụng kiểm tra trong giai đoạn PL6 để bổ sung vào quyết định lựa chọn tôm giống:

• Xét nghiệm PCR âm tính đối với virus gây bệnh hoại tử cơ quan tạo máu (IHHNV), virus gây hoại tử cơ (IMNV), virus hội chứng Taura (TSV), virus đầu vàng (YHV) và virus gây hội chứng đốm trắng (WSV).
• Tổng số vi khuẩn tối đa là 1,0 x 10³ CFU/g tôm giống, trong đó hơn 90% các khuẩn lạc phải có màu vàng.
• Không có sự hiện diện của vi khuẩn Vibrio harveyi gây bệnh phát sáng khi kiểm tra trên môi trường thạch.

Nếu tôm giống không vượt qua được các bài kiểm tra vi sinh này, chúng ta nên loại bỏ.

 

Đánh giá cảm quan trực tiếp

Sau khi tôm giống vượt qua được bài kiểm tra vi sinh, cần tiếp tục kiểm tra cảm quan bằng mắt thường hoặc dưới kính hiển vi một lần nữa trước khi vận chuyển tôm giống đến các trại nuôi.

Hình 2: Tỷ lệ cơ: ruột là 4:1 (mũi tên) là dấu hiệu của tôm khỏe mạnh

Hoạt động của ấu trùng: Để đảm bảo hoạt động của ấu trùng diễn ra tự nhiên nhất, nên tạm tắt sục khí trong bể chứa một vài phút và tiến hành quan sát các hoạt động bơi lội, bơi ngược dòng của tôm giống.

Tình trạng gan tụy: Gan tụy to, sẫm màu, có nhiều giọt lipid khi quan sát dưới kính hiển vi. Trường hợp gan tụy nhỏ, màu trắng, chỉ có vài giọt lipid cho thấy tôm đang bị nhiễm trùng.

Đường tiêu hóa: Có sự chuyển động nhu động ruột, tỷ lệ cơ:ruột là 4:1 là dấu hiệu cho thấy tôm giống có sức khỏe tốt.

Bong tróc và hoại tử: Quan sát trực tiếp tôm giống dưới kính hiển vi có thể phát hiện sự hiện diện của nấm thuộc loài Lagenidium hoặc động vật nguyên sinh ciliate (Các loài Zoothamnium, Epistylis, Vorticella), những loài này thường gây tắc nghẽn trong mang của tôm giống. Sự hiện diện của những ký sinh trùng này có thể cho thấy chất lượng nước trong bể ương kém. Nếu tình trạng này không được kiểm soát, các vi khuẩn dạng sợi Leucotrix có thể xâm nhập vào các mô khác, gây tổn thương mô và chết sớm.

Hình 3: Tôm giống khỏe mạnh có gan tuy sẫm màu, khi soi dưới kính hiển vi thấy nhiều giọt lipid.

Điều kiện vận chuyển

Vận chuyển tôm giống là khâu quan trọng cần được lưu ý để đảm bảo chất lượng tôm giống trước khi được thả vào trại giống. Các yêu cầu về oxy, nhiệt độ và thức ăn thích hợp trong thời gian vận chuyển từ trại giống đến trang trại được khuyến nghị như sau:

• Thời gian vận chuyển dưới 4 tiếng đồng hồ: Duy trì nhiệt độ bình thường
• Thời gian vận chuyển từ 4 -12 tiếng: Duy trì nhiệt độ từ 24 – 28^oC
• Thời gian vận chuyển trên 12 tiếng: Duy trì nhiệt độ từ 18 – 23^oC
• Hàm lượng oxy luôn duy trì ở mức 5 ppm
• Cứ mỗi con tôm giống trong thời gian vận chuyển cần 15 – 20 ấu trùng artemia trong thời gian 4 giờ đồng hồ.

Nếu không đáp ứng được các yêu cầu trên trong quá trình vận chuyển, tôm giống có thể bị stress cùng với sự gia tăng nồng độ amoniac trong nước và vi khuẩn. Tình trạng này kéo dài có thể gây chết tôm giống trước khi được vận chuyển đến trang trại, khi đó việc thả tôm giống nên tạm ngừng lại.

Ái Lam  (Theo Aquaculturealliance.org)