[Người Nuôi tôm] – Hội nghị Phát triển giống thủy sản tổ chức ngày 19/12 tại Ninh Bình đã đặt trọng tâm vào khâu nền tảng quyết định sự phát triển bền vững của ngành thủy sản. Từ thực tiễn khó khăn giai đoạn 2024 – 2025, hội nghị thống nhất ba định hướng lớn gồm chủ động thích ứng để giữ đà tăng trưởng, nâng cao chất lượng và tự chủ con giống, cùng với đầu tư dài hạn cho nghiên cứu và hạ tầng nhằm đáp ứng mục tiêu đến năm 2030.

 

Toàn cảnh Hội nghị

 

Hội nghị có sự tham dự và chủ trì của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình Trần Anh Dũng và Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Trần Đình Luân.

 

Đối mặt thách thức lớn nhưng vẫn giữ vai trò trụ cột

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định thủy sản tiếp tục là một trong những trụ cột quan trọng của kinh tế nông nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, từ năm 2024 đến nay, ngành phải đối mặt với nhiều áp lực đan xen. Chi phí logistics tăng cao, giá vật tư đầu vào leo thang, trong khi nhu cầu tiêu thụ trên thị trường thế giới có dấu hiệu chững lại đã ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất và xuất khẩu. Thiên tai cũng là yếu tố gây tác động nặng nề. Bão Yagi trong năm 2024, tiếp đó là các cơn bão số 10 và 11 trong năm 2025, cùng với tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn kéo dài tại Đồng bằng sông Cửu Long đã gây thiệt hại lớn cho vùng nuôi trồng thủy sản trọng điểm. Nhiều khu vực bị gián đoạn sản xuất, chi phí phục hồi tăng cao, rủi ro dịch bệnh ngày càng lớn.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến

 

Trên bình diện quốc tế, ngành thủy sản Việt Nam còn phải đối diện với các rào cản thương mại và kỹ thuật ngày càng khắt khe. Việc Liên minh châu Âu tiếp tục duy trì cảnh báo thẻ vàng đối với khai thác hải sản, cùng với các quy định về truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và môi trường, tạo sức ép lớn lên chuỗi sản xuất. Bên cạnh đó, các biện pháp thuế chống bán phá giá của Hoa Kỳ áp dụng từ đầu năm 2025 khiến năng lực cạnh tranh của nhiều mặt hàng thủy sản xuất khẩu bị ảnh hưởng rõ rệt. Dù vậy, trong bối cảnh khó khăn chồng chất, ngành thủy sản vẫn cho thấy khả năng thích ứng đáng ghi nhận. Theo báo cáo tại hội nghị, năm 2025 tổng sản lượng nuôi trồng thủy sản ước đạt gần 5,98 triệu tấn, tăng gần 4%  so với năm 2024. Sản lượng giống đạt khoảng 392,5 tỷ con, cơ bản đáp ứng nhu cầu trong nước và một phần cho xuất khẩu. Kim ngạch xuất khẩu toàn ngành ước vượt 11 tỷ USD, phản ánh nỗ lực lớn của doanh nghiệp và người nuôi trong việc duy trì sản xuất.

Giống thủy sản là nền tảng then chốt để giữ đà tăng trưởng

Một trong những nội dung xuyên suốt của hội nghị là vai trò then chốt của giống thủy sản đối với sự phát triển bền vững của toàn ngành. Trong bối cảnh thị trường biến động, nhu cầu tiêu thụ giảm theo mùa vụ, hoạt động sản xuất và cung ứng giống chịu tác động rõ rệt. Người nuôi thận trọng hơn trong đầu tư, kéo theo nhu cầu con giống giảm, ảnh hưởng đến các cơ sở sản xuất giống trên cả nước. Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư, từ năm 2024 đến nay, giá vật tư đầu vào duy trì ở mức cao, chi phí vận chuyển tăng mạnh khiến nhiều địa phương phải thu hẹp quy mô nuôi trồng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nâng cao chất lượng con giống, giảm tỷ lệ hao hụt, từ đó hạ giá thành sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế.

Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư Trần Đình Luân; Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến; Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Bình Trần Anh Dũng chủ trì hội nghị  (từ trái qua)

 

Tuy nhiên, theo đánh giá của Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, trong khó khăn luôn tồn tại cơ hội. Thực tế thời gian qua cho thấy, nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự vào cuộc đồng bộ của các bộ ngành, địa phương, công tác quản lý và phát triển giống thủy sản đã có nhiều chuyển biến tích cực. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về giống thủy sản từng bước được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý tương đối đồng bộ cho sản xuất và kinh doanh. Theo đó Luật Thủy sản năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã góp phần đưa hoạt động sản xuất giống vào nền nếp, tăng cường kiểm soát chất lượng và an toàn sinh học.

Đặc biệt, ngành đã từng bước chủ động được nguồn giống bố mẹ đối với một số đối tượng nuôi chủ lực. Việc chọn tạo và sản xuất thành công tôm sú bố mẹ trong nước không chỉ đáp ứng nhu cầu sản xuất mà còn giúp giảm dần sự phụ thuộc vào nhập khẩu. Dự kiến đến năm 2025, diện tích nuôi trồng thủy sản cả nước đạt khoảng 1,3265 triệu ha, thể tích lồng nuôi biển đạt gần 98 triệu m³. Những con số này cho thấy dư địa phát triển còn lớn, nhưng chỉ có thể khai thác hiệu quả nếu chất lượng giống được bảo đảm và quản lý chặt chẽ ngay từ đầu vào.

Đầu tư dài hạn cho nghiên cứu và hạ tầng để phát triển bền vững

Nhìn về giai đoạn 2026 – 2030, Bộ NN – MT nhận định ngành nuôi trồng thủy sản sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức mới. Chiến tranh thương mại, xung đột địa chính trị, biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt, cùng với nguy cơ bùng phát dịch bệnh và áp lực cạnh tranh từ các quốc gia sản xuất thủy sản lớn đòi hỏi Việt Nam phải có chiến lược phát triển dài hạn và bền vững hơn. Theo mục tiêu đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đến năm 2030 ngành nuôi trồng thủy sản phấn đấu đạt sản lượng 7 triệu tấn mỗi năm, kim ngạch xuất khẩu 12 tỷ USD và tốc độ tăng trưởng giá trị bình quân trên 4,5% mỗi năm. Để hiện thực hóa mục tiêu này, phát triển giống thủy sản chất lượng cao được xác định là nhiệm vụ then chốt.

Tại hội nghị, Bộ NN-MT đề ra nhiều nhóm giải pháp trọng tâm. Trước hết là đầu tư xây dựng và nâng cấp hạ tầng các vùng sản xuất giống tập trung, nhất là tại những địa phương có lợi thế về điều kiện tự nhiên. Việc quy hoạch rõ ràng địa điểm sản xuất, kêu gọi đầu tư theo hướng quy mô lớn và hiện đại sẽ tạo nền tảng cho sản xuất hàng hóa bền vững. Song song với đó, ngành khuyến khích các tổ chức và doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, chọn tạo giống bố mẹ chất lượng cao, có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và kháng bệnh tốt.

Đại diện các địa phương tham luận, đóng góp ý kiến

 

Trong hơn một thập kỷ qua, ngân sách nhà nước đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng cho các nhiệm vụ khoa học công nghệ trong lĩnh vực này, mang lại nhiều kết quả tích cực. Các giống cá tra, tôm sú, tôm chân trắng thế hệ mới cho thấy tốc độ tăng trưởng và sức đề kháng vượt trội so với trước đây.

Công tác quản lý chất lượng giống cũng được tăng cường. Các cơ quan chức năng đã chủ động kiểm tra, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nhất là đối với giống nhập khẩu không bảo đảm an toàn dịch bệnh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hạ tầng kỹ thuật tại nhiều vùng sản xuất giống còn xuống cấp, trong khi cơ chế chính sách về đất đai và vốn chưa đủ mạnh để thu hút nguồn lực xã hội.

Tại địa phương đăng cai hội nghị, Ninh Bình được đánh giá là điểm sáng trong sản xuất giống nhuyễn thể của khu vực phía Bắc. Với lợi thế bờ biển dài và bãi bồi rộng, sản lượng giống nhuyễn thể của tỉnh năm 2025 ước đạt trên 139 tỷ con. Việc đạt các chứng nhận quốc tế và thiết lập liên kết vùng đã góp phần nâng cao giá trị và tính bền vững của chuỗi sản xuất, dù vẫn còn những hạn chế về quy mô và nguồn giống bố mẹ chất lượng cao.

Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu các đơn vị và địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp đã đề ra. Từ hoàn thiện chính sách, tăng cường kiểm tra giám sát, đầu tư cho nghiên cứu khoa học, đến đẩy mạnh liên kết chuỗi và chuyển đổi số, tất cả đều hướng tới mục tiêu đưa con giống trở thành chìa khóa nâng cao sức cạnh tranh và giữ vững vị thế của thủy sản Việt Nam trên bản đồ thế giới trong những năm tới.

Phương Nhung