[Người Nuôi Tôm] – Cá trắm đen (Mylopharyngodon piceus) là loài cá nước ngọt có giá trị kinh tế cao, được nuôi phổ biến tại Việt Nam nhờ khả năng sinh trưởng nhanh, sức đề kháng tốt, thịt ngon và ít xương dăm. Những năm trước, nhu cầu tiêu thụ tăng giúp người nuôi liên tục mở rộng quy mô ở nhiều tỉnh tại phía Bắc như Hải Dương, Hải Phòng, Nam Định… Tuy nhiên, bước sang năm 2024 – 2025, giá cá trắm đen có xu hướng giảm do thị trường chững lại, chi phí đầu vào tăng và cạnh tranh từ các loài thủy sản khác. Trước bối cảnh này, để người nuôi duy trì và nâng cao hiệu quả nuôi đối tượng cá trắm đen người nuôi cần tập trung vào việc tối ưu chi phí thông qua việc quản lý môi trường, thức ăn và dịch bệnh để đảm bảo nâng cao hiệu quả kinh tế.

 

Thấu hiểu được những khó khăn của bà con hộ nuôi đang gặp phải, bộ phận Kỹ thuật Ứng dụng của Công ty TNHH Khoa Kỹ Sinh Vật Thăng Long đã tìm hiểu, phân tích kỹ các khía cạnh của nghề nuôi cá trắm tại phía Bắc để xây dựng một quy trình nuôi hoàn thiện giúp nâng cao năng suất, giảm chi phí sản xuất từ đó giúp người nuôi duy trì hiệu quả kinh tế cao. Dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu những điểm chính trong quy trình nuôi cá trắm đen dành cho người nuôi tại phía Bắc.

1. Chuẩn bị ao nuôi

Lựa chọn ao nuôi

• Ưu tiên ao có vị trí giao thông thuận lợi, nguồn nước ổn định, dễ cấp thoát.
• Có thể tận dụng những ao sẵn có, cải tạo hợp lý để hạn chế chi phí đầu tư ban đầu, nhưng phải đảm bảo các yếu tố kỹ thuật trong quá trình vận hành nuôi cá sau này.

Cải tạo ao

Tháo cạn nước trong sao, sau khi vét bùn, phơi ao kỹ dưới ánh sáng mặt trời để diệt mầm bệnh, giải phóng khí độc dưới đáy ao. Người nuôi cần lưu ý, chỉ cần phơi tới khi đáy ao nứt nhẹ hình chân chim, sau đó tiến hành bón vôi QUICK LIME (80 – 120 kg/1.000m²) để cải tạo đáy ao, nâng pH, tăng độ kiềm và diệt khuẩn.

Quản lý chất lượng nước ban đầu

Trước khi cấp vào hệ thống ao nuôi cần kiểm tra kỹ nguồn, chọn những ngày nước sạch để cấp nước, dùng lưới lọc mắt nhỏ để lọc nguồn nước đầu vào tránh rác, cá tạp, cũng như trứng các loài khác vào trong ao nuôi. Trong quá trình cấp nước vào khi mực nước được 20 – 30cm sẽ tạm ngưng việc bơm nước, tiến hành diệt cá tạp băng SAPONIN với liều 10 – 15 kg/1.000m³ ngâm trong thời gian 24 giờ, sau đó tiếp tục cấp thêm nước cho tới mực cần thiết.

• Ốn định pH và độ kiềm ở mức thích hợp (pH 7.0 – 8.5, độ kiềm 80 – 120 mg/L CaCO3) băng QUICK LIME với liều (2 – 5 kg/1.000m³) trước khi thả giống.
• Trước ngày thả giống 2 – 3 ngày, sử dụng KILBAC với liều 0,7 – 1 lít/1.000m³ để diệt khuẩn loại bỏ mầm bệnh đặc trưng cho cá trong môi trường ao nuôi.

2. Thả giống

Công tác thả giống tốt là một yếu tố then chốt, quyết định trực tiếp đến sự thành công của vụ nuôi cá trắm đen. Nó không chỉ ảnh hưởng đến tỷ lệ sống mà còn tác động lớn đến tốc độ tăng trưởng, sức khỏe đàn cá cho quá trình nuôi tiếp sau.

• Lựa chọn cá giống khỏe mạnh, không bị xây sát, không dị tật, kích thước đồng đều từ các trại uy tín.
• Trước khi thả giống, bật nhiều guồng quạt để tăng cường lượng Oxy hòa tan vào trong nước, đồng thời tránh hiện tượng phân tầng nhiệt độ từ đó giúp cá nhanh chóng thích nghi với môi trường nuôi mới.
• Mật độ thả từ 1 – 3 con/m² tùy vào giai đoạn nuôi, kích cỡ cá và lượng nước trong ao. Khuyến cáo lượng cá trung bình trong ao vào các thời điểm khác nhau khoảng 2- 3 kg/m³.
• Lựa chọn đối tượng thả ghép cùng cần cân nhắc kỹ lưỡng về loài, số lượng, kích cỡ để không ảnh hưởng đến đối tượng chính trong ao là trắm đen và phù hợp với điều kiện trong khu vực nuôi. Có thể ghép cùng trắm cỏ, chép hoặc cá đối nếu là khu vực nuôi nước lợ và ngọt luân phiên theo mùa.

Nên thả cá vào thời điểm trời mát (sáng sớm và chiều tối) tránh hiện tượng cá bị stress sau khi vào môi trường nuôi mới.

3. Quản lý chăm sóc

Quản lý chất lượng nước

Duy trì các yếu tố môi trường nước ổn định là yếu tố then chốt để đảm bảo sức khỏe và tốc độ tăng trưởng của cá, đồng thời giảm thiểu nguy cơ cảm nhiễm bệnh và hạn chế chi phí xử lý nước. Định kỳ kiểm tra các chỉ số quan trọng như pH, nhiệt độ, oxy hòa tan (DO >4 ppm), nồng độ NH₃ (< 0,1 ppm) và NO₂ (< 0,02 ppm) để giúp điều chỉnh môi trường nước phù hợp cho cá nuôi.

Định kỳ sử dụng chế phẩm sinh học bổ sung vào ao nuôi như AQUA CHIP PLUS (100 -250 g/1.000m³) hoặc NUTRI PRO (2- 5 L/1.000m³) tần suất 7- 10 ngày/lần giúp hấp thụ các loại khí độc như NH₃, H₂S, ổn định pH và cải thiện chất lượng nước (nên sử dụng Aqua Chip plus xen kẽ với Nutripro để có hiệu quả tốt nhất). Trong trường hợp có nguồn nước từ bên ngoài chất lượng tốt có thể thực hiện thay nước để loại bỏ các chất thải tích tụ và duy trì mỗi trường nước trong sạch. Khi thay nước nên tháo nước đáy và bơm nước mặt vào ao, mỗi lần thay khoảng 20% – 30% lượng nước trong ao. Nếu pH có xu hướng giảm trong quá trình nuôi, đặc biệt vào mùa mưa có thể sử dụng QUICK LIME với liều lượng 2 -5 kg/1.000m³ để duy trì pH ở mức thích hợp. Luôn đảm bảo hệ thống sục khí hoạt động hiệu quả, đặc biệt khi mật độ nuôi cao và vào ban đêm.

Quản lý thức ăn

Thức ăn quyết định đến tốc độ tăng trưởng và cũng là yếu tố chính cấu thành nên chi phí nuôi. Do đó cần phải lựa chọn loại thức ăn có chất lượng cao, đảm bảo phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cá trắm đen. Công ty TNHH Khoa Kỹ Sinh Vật Thăng Long hiện đã xây dựng thành công công thức dinh dưỡng dành cho đối tượng cá trắm đen với thương hiệu SEAMASTER. Chất lượng của sản phẩm đã nhanh chóng chiếm được sự ưa chuộng của người nuôi kể từ khi ra mắt thị trường.

Xác định lượng thức ăn hàng ngày dựa trên trọng lượng cá và điều kiện thời tiết, tránh tình trạng cho ăn dư thừa gây lãng phí và ô nhiễm môi trường ao nuôi. Tùy vào từng giai đoạn mà điều chỉnh lượng thức ăn trong ngày từ 1 – 4% trọng lượng tổng đàn cá. Để nâng cao hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR), tiến hành bổ sung men tiêu hóa như ENZY (1 – 2 g/kg thức ăn, 3 – 5 cữ/tuần) hoặc TIGER MEN PLUS (5 – 10 ml/kg thức ăn, 3 -5 cữ/tuần) giúp cá hấp thụ dinh dưỡng tối đa giảm hệ số chuyển đối thức ăn (FCR thấp).

Bảng hướng dẫn sử dụng thức ăn Sea Master Thăng Long cho đôi tương cá trăm đen

Phòng bệnh

Một vụ nuôi cá trăm đen thường phải trải qua một thời gian nuôi rất dài từ 12- 24 tháng (tuỳ thuộc vào cỡ cá giống thả nuôi), điều đó đồng nghĩa cá sẽ phải đối mặt với nhiều điều kiện bất lợi khác nhau nắng nóng, lạnh, mưa bão…. điều này làm cho cá bị stress và rất dễ cảm nhiễm với các mầm bệnh trong môi trường sống. Trong thực tế cho thấy cá nhiễm bệnh là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thiệt hại kinh tế trong nghề nuôi. Với cá trắm đen, các bệnh thường gặp gồm bệnh đường ruột, xuất huyết, nấm mang,…

Việc chủ động phòng bệnh bằng các giải pháp an toàn sinh học và sản phẩm hỗ trợ chuyên dụng là xu thế tất yếu trong sản xuất hiện nay. Nhằm đảm bảo cá nuôi đủ đề kháng để chống chọi với những yếu tố bất lợi từ thời tiết, môi trường và mầm bệnh, tiến hành định kỳ bổ sung ALLICIN (1 – 3 g/kg thức ăn) và BOGACA (1 – 2 g/kg thức ăn) vào thức ăn với liệu trình 3- 5 ngày/ đợt, mỗi 10 ngày 1 đợt để phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn và hỗ trợ chức năng gan.

Cần thường xuyên kiểm tra cá và nước ao nuôi nếu thấy nguy cơ cao về bệnh do vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nên nhanh chóng diệt khuấn khử trùng nước ao nuôi bằng KILBAC với liều lượng 0,5 lít/1.000m³, hoặc POND CLEAN liều 0,5 kg/1.000m³. Nên sử dụng luân phiên giữa 2 sản phẩm trong mỗi lần diệt khuẩn để nâng cao hiệu quả diệt khuẩn.

4. Thu hoạch

Khi cá nuôi tới trọng lượng thân khoảng 5kg trở lên, tuỳ theo nhu cầu thị trường cũng như điều kiện nuôi cụ thể mà có thể tiến hành thu hoạch. Trước khi tiến hành thu hoạch cần có kế hoạch cụ thể để giảm thời gian kéo và nhân công, đồng thời giúp cá giảm stress hạn chế tối đa lượng cá bị hao hụt.

Trong bối cảnh giá cá trắm đen đang giảm, bài toán kinh tế đặt ra yêu cầu người nuôi phải thay đổi tư duy sản xuất, trong đó phải tối ưu chi phí, chủ động phòng bệnh và kiểm soát môi trường chặt chẽ. Sự kết hợp hợp lý giữa kỹ thuật nuôi và giải pháp sinh học chính là hướng đi bền vững giúp người nuôi cá trắm đen vượt qua giai đoạn khó khăn và tiến tới phát triển ổn định, lâu dài trong tương lai.

Thạc sĩ Hồ Anh Kiệt

Bộ phận kỹ thuật Tập đoàn Thăng Long