[Người Nuôi Tôm] – Chứng nhận ASC (Aquaculture Stewardship Council) đang trở thành tiêu chuẩn quan trọng đối với ngành nuôi trồng thủy sản. Ngày càng nhiều doanh nghiệp thủy sản Việt Nam quan tâm và nỗ lực đạt được chứng nhận này nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường và khẳng định uy tín thủy sản Việt Nam trên trường quốc tế.

Chứng nhận ASC (Aquaculture Stewardship Council) đang trở thành tiêu chuẩn quan trọng đối với ngành nuôi trồng thủy sản.

 

Việt Nam dẫn đầu toàn cầu về nuôi trồng thủy sản đạt chuẩn ASC

Theo báo cáo mới nhất từ ông Koji Yamamoto, đại diện ASC khu vực Đông Nam Á, tại sự kiện kỷ niệm 30 năm USSEC có mặt tại Việt Nam, tổ chức tại TP. HCM ngày 18-19/6/2025, Việt Nam đang giữ vai trò dẫn dắt thế giới trong phát triển thủy sản đạt chuẩn ASC, đặc biệt ở hai mặt hàng chiến lược là tôm và cá tra. Tính đến năm 2024, toàn cầu có 733 trại nuôi tôm được chứng nhận ASC tại 23 quốc gia, trong đó Việt Nam chiếm tới 321 trại, tương đương gần 44%. Con số này cho thấy nỗ lực chuyển đổi xanh rõ rệt của ngành tôm Việt Nam.

Bên cạnh việc nâng cao uy tín xuất khẩu, các trại nuôi đạt chuẩn ASC cũng đạt hiệu quả kinh tế vượt trội. Hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) giảm từ 1.33 xuống còn 1.24, đồng nghĩa với việc giảm lượng thức ăn cần sử dụng để tạo ra một kg tôm thành phẩm, từ đó giảm chi phí sản xuất. Đồng thời, lượng nước sử dụng tại các trại ASC giảm tới 20 lần so với mô hình nuôi thông thường, trong khi việc sử dụng hóa chất cũng giảm đáng kể, nâng cao chất lượng an toàn thực phẩm và đảm bảo vệ sinh ao nuôi.

Đặc biệt, ở mặt hàng cá tra, toàn bộ sản lượng cá tra được chứng nhận ASC trên thế giới hiện nay đều đến từ Việt Nam. Hiện có 58 trại cá tra đạt chuẩn, với sản lượng năm 2024 ước đạt 210.144 tấn, phân phối tại 61 quốc gia, chủ yếu là các thị trường châu Âu khó tính như Hà Lan, Đức, Anh và Thụy Sĩ. Báo cáo cho thấy, các trại cá tra ASC tiết kiệm trung bình 144 m³ nước cho mỗi tấn cá, năng suất đạt mức 70,4%, khả năng kiểm soát bệnh cao hơn (88,9%) và 72,4% trại có hệ thống xử lý bùn đạt chuẩn. Đây là minh chứng rõ nét về tính bền vững, hiệu quả và an toàn môi trường khi áp dụng ASC trong sản xuất.

Chứng nhận ASC không chỉ là tiêu chuẩn cho sản phẩm, mà còn là một hệ sinh thái phát triển toàn diện từ môi trường, xã hội đến kinh tế cộng đồng. Tại Đồng bằng Sông Cửu Long, số hộ nông dân nuôi tôm được chứng nhận ASC đã tăng gấp 4 lần trong vòng 4 năm qua. Đi kèm đó là sự hình thành các tổ hợp tác và mô hình liên kết chuỗi với doanh nghiệp chế biến. Nhờ vậy, người nuôi tôm có thế tiếp cận được nguồn vốn, kỹ thuật, đầu vào ổn định, giảm phụ thuộc vào thương lái và nâng cao thu nhập. ASC trở thành công cụ giúp cải thiện sinh kế nông dân, hướng họ tới canh tác an toàn, sạch và có trách nhiệm.

ASC trở thành công cụ giúp cải thiện sinh kế nông dân, hướng họ tới canh tác an toàn, sạch và có trách nhiệm.

 

Bài học từ Haid Ecuador: Chứng nhận ASC Feed Standard là mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị ASC

Nếu như câu chuyện Việt Nam cho thấy ASC nâng tầm chuỗi nuôi trồng thủy sản, thì câu chuyện HaiD tại Ecuador lại cho thấy một khía cạnh khác: chứng nhận thức ăn thủy sản (Feed Standard) – mắt xích mới trong chuỗi giá trị ASC.

Theo chia sẻ của ông Christian Rodríguez, đại diện HaiD Ecuador, tại sự kiện kỷ niệm 30 năm USSEC có mặt tại Việt Nam, Feed Standard là tiêu chuẩn đánh giá nhà máy sản xuất thức ăn thủy sản (UoC – Unit of Certification), với các tiêu chí khắt khe về nguồn nguyên liệu hợp pháp, có trách nhiệm, không gây hại đến môi trường hay xã hội, tăng khả năng truy xuất nguồn gốc và tôn trọng nhân quyền.

Feed Standard dựa trên 5 nguyên tắc cốt lõi. Thứ nhất, nhà máy phải có hệ thống quản lý thực hiện tiêu chuẩn. Thứ hai, tuân thủ các quy tắc đạo đức và quy trình kiểm tra rủi ro nguyên liệu. Thứ ba, kiểm soát chặt chẽ nguyên liệu đầu vào và đầu ra. Thứ tư, đảm bảo nguyên liệu biển (như bột cá) có nguồn gốc bền vững. Thứ năm, nguyên liệu thực vật (như đậu nành) không gây mất rừng hoặc phá hủy hệ sinh thái.

Để đạt chứng nhận này, nhà máy cần đáp ứng các yêu cầu về đạo đức, môi trường và xã hội, bao gồm: cấm lao động trẻ em, lao động cưỡng bức và phân biệt đổi xử; đảm bảo người lao động có hợp đồng rõ ràng, lương công bằng, môi trường làm việc an toàn; có cơ chế tiếp nhận phản ánh từ người lao động; đánh giá tác động đến cộng đồng và môi trường sống; quản lý nước, chất thải, năng lượng và khí nhà kính.

Đặc biệt, ASC yêu cầu nhà máy thực hiện “Due Diligence” – quy trình quản lý rủi ro nguyên liệu qua bốn phương pháp: đánh giá rủi ro theo quốc gia dựa trên dữ liệu quốc tế như FAO, World Bank; đánh giá trực tiếp nhà sản xuất nguyên liệu thông qua hồ sơ pháp lý, đạo đức, môi trường; đánh giá theo ngành (ví dụ ngành sản xuất đậu nành có phổ biến phá rừng hoặc lao động trẻ em không); hoặc sử dụng các chứng nhận uy tín được ASC công nhận như RSPO, RTRS, ProTerra (thực vật) và MSC, MarinTrust (nguyên liệu biển).

Trong đó, nguyên liệu thực vật không được khai thác từ nơi từng là rừng nguyên sinh, đất ngập nước, đồng cỏ quý hiếm và không được chuyển đổi mục đích sử dụng đất sau ngày 01/01/2020. Nếu nguyên liệu thuộc diện rủi ro, cần đánh giá lại theo nguyên tắc đánh giá nhà sản xuất hoặc theo ngành.

Một minh chứng điển hình được HaiD Ecuador chia sẻ là đậu nành Hoa Kỳ. Đậu nành Hoa Kỳ được công nhận là đáp ứng tốt tiêu chuẩn ASC nhờ rủi ro quốc gia thấp, sử dụng hệ thống dữ liệu ESA WorldCover và USDA, có chính sách bảo vệ rừng (CRP) và đồng cỏ (Sodsaver). Từ năm 1982- 2017, Hoa Kỳ có tăng trưởng rừng ròng +3,4 triệu ha, trong khi tỷ lệ mất cây xanh liên quan đến nông nghiệp chỉ dưới 2%. Đây là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp Ecuador chứng minh tính bền vững, minh bạch và hợp lệ của nguồn nguyên liệu, đáp ứng yêu cầu Feed Standard của ASC.

Ngoài ra, Feed Standard cũng yêu cầu người đánh giá chứng nhận (Auditor) phải có bằng cấp liên quan đến sinh học, môi trường, nuôi trồng thủy sản; ít nhất 3 năm kinh nghiệm ngành; am hiểu luật quốc tế, chuỗi cung ứng và phòng chống phá rừng. Điều này đảm bảo quá trình đánh giá khách quan, khoa học, phù hợp thực tiễn.

 

Hướng tới tương lai bền vững

Từ tháng 10/2025, tất cả nhà máy thức ăn trong chuỗi ASC bắt buộc đạt chứng nhận Feed Standard. Đồng thời, từ tháng 5/2025, tiêu chuẩn trại nuôi sẽ đồng bộ hóa theo chuẩn ASC Farm Standard thay vì tiêu chuẩn riêng cho từng loài như hiện nay. Đây là thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để doanh nghiệp thủy sản Việt Nam chủ động nâng cấp chuối giá trị, đáp ứng xu thế tiêu dùng xanh trên thế giới.

Như lời ông Koji Yamamoto khẳng định, chứng nhận không phải là điểm kết thúc mà là khởi đầu của một chuỗi sản xuất minh bạch, hiệu quả và phát triển dài hạn. ASC chính là cơ hội vàng để nâng tầm thủy sản Việt Nam, không chỉ gia tăng giá trị xuất khẩu mà còn góp phần bảo vệ môi trường, phát triển cộng đồng nông dân theo hướng bền vững.

Tại Việt Nam, ngày 25/6/2025, Công ty TNHH Grobest Industrial (Vietnam) chính thức được công nhận là nhà máy sản xuất thức ăn tôm đầu tiên tại Việt Nam đạt chứng nhận quốc tế ASC – tiêu chuẩn dành cho thức ăn thủy sản, đáp ứng các yêu cầu khắt khe về môi trường, xã hội và truy xuất nguồn gốc. Trên toàn cầu, Grobest Việt Nam là đơn vị thứ 10 đạt chứng nhận này. Thành tựu này không chỉ khẳng định vai trò tiên phong của Grobest trong lĩnh vực dinh dưỡng thủy sản, mà còn góp phần thúc đẩy ngành tôm Việt phát triển bền vững, nâng cao uy tín và vị thế trên thị trường quốc tế. Ngay sau Grobest, Skretting Việt Nam cũng đạt được chứng nhận ASC, cho thấy các doanh nghiệp thức ăn thủy sản trong nước đang ngày càng vươn tầm, cam kết mạnh mẽ với chất lượng và phát triển bền vững. Đạt được ASC là bước khởi đầu, duy trì và lan toả giá trị bền vững sẽ là “chìa khóa” đưa thủy sản Việt Nam phát triển dài lâu.

Phạm Huệ