Ngành tôm Việt Nam mỗi năm tạo ra hàng trăm nghìn tấn phụ phẩm như vỏ, đầu và dịch tôm. Nếu xử lý theo cách thông thường, lượng chất thải này dễ gây ô nhiễm nguồn nước, phát sinh mùi hôi và tốn kém chi phí xử lý. Tuy nhiên, khi nhìn từ góc độ kinh tế tuần hoàn, đây lại là nguồn tài nguyên quý giá. Khai thác phụ phẩm một cách thông minh không chỉ giúp doanh nghiệp tăng lợi nhuận mà còn đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững.

Tái chế phụ phẩm tôm một bước đi nhỏ nhưng mang lại hiệu quả lớn. Ảnh: ST

 

Tái chế phụ phẩm tôm – giải pháp giảm ô nhiễm và tiết kiệm chi phí

Phụ phẩm tôm như vỏ, đầu và dịch tôm chứa hàm lượng hữu cơ rất cao. Nếu xả thẳng ra môi trường, chúng nhanh chóng phân hủy, làm tăng nhu cầu oxy sinh học (BOD) trong nước. Khi lượng BOD quá lớn, các loài thủy sinh thiếu oxy, hệ sinh thái ao hồ, sông biển bị suy giảm nghiêm trọng. Không chỉ gây mùi hôi khó chịu, nguồn nước ô nhiễm còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và hoạt động nuôi trồng thủy sản xung quanh.

Để khắc phục, nhiều nhà máy đã đầu tư công nghệ tái chế phụ phẩm. Bằng cách tách protein, trích ly chitin hay sản xuất bột tôm, những phần từng bị coi là rác thải được biến thành nguyên liệu cho dược phẩm, mỹ phẩm, thức ăn chăn nuôi và phân bón. Quy trình này giảm đáng kể khối lượng chất thải cần xử lý, cắt giảm chi phí vận chuyển và xử lý rác, đồng thời hạn chế phát thải khí nhà kính ra môi trường.

Khi nguồn phụ phẩm được xử lý khép kín và tận dụng tối đa, khu vực xung quanh các nhà máy chế biến cũng được hưởng lợi. Mùi hôi và ô nhiễm nguồn nước giảm, môi trường sống của cộng đồng ven biển trong lành hơn, sức khỏe và sinh kế của người dân được bảo vệ. Đây là bước quan trọng giúp ngành tôm tiến gần hơn tới các tiêu chuẩn môi trường quốc tế, vừa giảm tác động tiêu cực vừa gia tăng lợi ích kinh tế lâu dài.

Quá trình xử lý phụ phẩm tôm, hướng đến kinh tế tuần hoàn. Ảnh: Thuỷ sản Việt Nam

 

Biến phụ phẩm thành tài nguyên động lực cho kinh tế tuần hoàn

Vỏ và đầu tôm vốn bị xem là rác thải lại chứa nhiều hợp chất quý như chitin, astaxanthin và protein. Chitin là nguyên liệu chính để sản xuất chitosan – một chất sinh học ứng dụng rộng rãi trong dược phẩm, xử lý nước và nông nghiệp. Astaxanthin là chất chống oxy hóa tự nhiên, rất được ưa chuộng trong mỹ phẩm và thực phẩm chức năng. Phần thịt và dịch tôm còn giàu protein, có thể chế biến thành bột tôm hoặc enzyme làm thức ăn chăn nuôi, phân bón hay các sản phẩm sinh học giá trị cao. Việc thu hồi và chế biến những thành phần này giúp doanh nghiệp biến dòng chất thải thành nguồn nguyên liệu đắt giá, giảm phụ thuộc vào tài nguyên khai thác mới.

Đây chính là nguyên tắc của kinh tế tuần hoàn: mọi thứ đều được tận dụng để tạo ra giá trị mới thay vì bỏ đi. Khi công đoạn chế biến tạo ra phụ phẩm, một công đoạn khác tiếp nhận để tiếp tục sản xuất, hình thành chuỗi giá trị liên hoàn. Nhờ đó, doanh nghiệp vừa đa dạng hóa sản phẩm vừa giảm chi phí nguyên liệu đầu vào, đồng thời cắt giảm đáng kể lượng chất thải cần xử lý và giảm phát thải khí nhà kính. Việc này không chỉ bảo vệ môi trường mà còn nâng cao hiệu quả tài chính lâu dài.

Áp dụng mô hình tuần hoàn còn giúp doanh nghiệp tăng sức cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu. Các thị trường lớn như châu Âu hay Mỹ đang ưu tiên mạnh mẽ các sản phẩm đạt tiêu chuẩn phát triển bền vững và có chuỗi cung ứng “xanh”. Doanh nghiệp biết tận dụng phụ phẩm tôm sẽ đáp ứng được các yêu cầu khắt khe này, tạo lợi thế khi đàm phán, nâng cao hình ảnh thương hiệu và mở rộng cơ hội tiếp cận những khách hàng có giá trị cao.

Tôm chất lượng cao nguồn gốc của các sản phẩm phụ giá trị. Ảnh: Sưu tầm

 

Bảo vệ biển và cải thiện đời sống người dân ven biển

Phát triển bền vững không chỉ dừng ở công nghệ sản xuất mà còn liên quan đến trách nhiệm xã hội. Khi doanh nghiệp hợp tác với ngư dân, nông dân và các tổ chức địa phương trong việc thu gom, vận chuyển và tái chế phụ phẩm, họ góp phần tạo việc làm ổn định và nâng cao thu nhập cho cộng đồng ven biển.

Các sản phẩm từ phụ phẩm tôm như phân bón hữu cơ, thức ăn chăn nuôi hay chế phẩm sinh học phục vụ nuôi trồng thủy sản quay trở lại chính các vùng nông nghiệp và nuôi biển, tạo nên một vòng tròn khép kín. Điều này vừa giảm áp lực khai thác tài nguyên thiên nhiên, vừa bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái biển.

Song song, các hoạt động truyền thông và giáo dục về tái chế phụ phẩm nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Đây là nền tảng để xây dựng một ngành tôm phát triển lâu dài, cân bằng lợi ích kinh tế và trách nhiệm sinh thái.

Tôm chất lượng cao, khởi đầu cho một chuỗi giá trị bền vững. Ảnh: Tép Bạc

Khai thác phụ phẩm tôm từ góc nhìn môi trường và phát triển bền vững cho thấy: Những gì từng được coi là rác thải lại chính là chìa khóa mở ra giá trị mới. Khi doanh nghiệp coi phụ phẩm là tài nguyên, họ không chỉ gia tăng lợi nhuận mà còn đóng góp thiết thực vào mục tiêu giảm ô nhiễm, bảo vệ đại dương và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn hướng đi tất yếu cho ngành tôm trong tương lai.

Phong Nguyễn

Nguồn: Tepbac