[Người nuôi tôm] – Những năm gần đây, việc đối phó với dịch bệnh luôn là một thách thức lớn đối với ngành tôm. Những khó khăn từ vụ tôm năm 2024 chưa qua, thì ngay từ vụ nuôi mới năm 2025, ngành tôm đã phải đối mặt với nỗi lo về dịch bệnh mờ đục hậu ấu trùng (TPD). 

 

Mặc dù đã có những nỗ lực nghiên cứu và biện pháp phòng ngừa, nhưng dịch bệnh TPD trên tôm vẫn diễn biến phức tạp và khó lường. Những tác động tiêu cực của bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng tôm nuôi mà còn gây thiệt hại kinh tế lớn đối với người nuôi và ngành tôm nói chung.

Dịch bệnh vẫn là thách thức lớn đối với ngành tôm 

 

TPD trở lại với biến thể mới

Bước vào mùa vụ năm 2025, tình hình dịch bệnh trên tôm nuôi tiếp tục diễn biến phức tạp. Theo Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ NN&MT), trong tháng 01/2025, tổng diện tích nuôi tôm bị dịch bệnh là 47 ha, tại 2 tỉnh Bạc Liêu và Trà Vinh (chủ yếu là bệnh hoại tử gan tuỵ cấp tính, phân trắng và đốm trắng); giảm 71,7% so với cùng kỳ năm 2024 (trên 166 ha). Đặc biệt, đối với khu vực miền Tây, năm nay biên độ biến động thời tiết khác hẳn mọi năm, nắng mưa thất thường cùng với thời tiết lạnh kéo dài hơn dẫn tới nhiều bệnh mới quay trở lại và xuất hiện nhiều hơn. Tính đến thời điểm hiện tại, tỷ lệ tôm nhiễm TPD khá cao. Theo chia sẻ từ một số công ty sản xuất giống, nhiều tỉnh ven biển miền Trung như Vũng Tàu, Ninh Thuận và Bình Thuận, đặc biệt là những khu vực có quy mô sản xuất giống lớn, đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Các công ty sản xuất giống khu vực Nam Bộ, từ Bến Tre đến Cà Mau, ít bị ảnh hưởng hơn.

Về căn bản, bệnh TPD không có gì khác so với năm trước, tuy nhiên lại nguy hiểm hơn. Bởi so với năm trước, tôm nhiễm TPD vẫn có thể cứu chữa được nhưng năm nay tỷ lệ cứu rất thấp, nó như dạng biến thể của TPD. Năm trước, tôm chỉ chết ở giai đoạn nhỏ, nhưng năm nay, có trường trường hợp tôm thả xuống 7 ngày đã mất hết đầu con và chết, nhưng cũng có trường hợp kéo dài đến 20 ngày mới có triệu chứng biểu hiện, mình trắng cơ thể trong như thuỷ tinh rồi chết. Đặc biệt, do dịch TPD có chiều hướng mạnh hơn nên không thể chỉ diệt khuẩn, dùng khuẩn áp chế mà còn phải áp dụng kháng sinh. Tuy nhiên, khi sử dụng kháng sinh, về lâu dài sẽ để lại nhiều hậu quả. Vì khi vi khuẩn đi vào đường ruột của tôm, gặp điều kiện thuận lợi sẽ tấn công ngược lại lên gan khiến tôm dễ bị bệnh gan dẫn tới tốc độ chết nhanh hoặc nó chuyển qua trạng thái của bệnh hoại tử cơ.

Theo dự báo, ngoài TPD thì năm nay tỷ lệ tôm nhiễm bệnh hoại tử cơ cũng khá cao và điều trị cũng khó hơn rất nhiều. Bên cạnh đó, bệnh phân trắng cũng không xuất hiện ở giai đoạn tôm lớn mà giai đoạn từ 10 ngày tuổi đã bị nhiễm. Hiện tại, khu vực Kiên Giang và Vũng Tàu độ mặn khá cao (từ 30 – 35‰) nên việc nhiễm khuẩn khi thời tiết biến đổi là rất cao và bệnh hoại tử cơ cũng đang xuất hiện khá nhiều. Chính vì thế, người nuôi tôm cần phải nắm rõ thông tin để có những phương án phòng ngừa, hạn chế thấp nhất những rủi ro.

 

Người nuôi mất tôm, doanh nghiệp mất khách

Trước những khó khăn của ngành tôm, đặc biệt là tình hình dịch bệnh ngày một gia tăng, gây ảnh hưởng rất lớn tới người nuôi. Nhiều vùng nuôi ghi nhận tình trạng tôm chết hàng loạt, gây thiệt hại lớn cho người nuôi. Theo chia sẻ của anh Xuân Tú, đại diện Công ty cổ phần Thuốc thú y Megavet, cho biết: “Thời gian từ sau Tết đến hiện tại, nhiều hộ nuôi thả 10 ao thì chỉ đậu khoảng 1 đến 2 ao, tỷ lệ đậu rất thấp. Điển hình, một số hộ nuôi ở huyện Cần Giờ, họ cũng lựa chọn nguồn giống của các công ty lớn, có uy tín nhưng khi thả số lượng khoảng 2 triệu giống thì chỉ sống sót khoảng 500.000 – 700.000 con. Tỷ lệ chết khá cao nên bà con thiệt hại rất lớn”.

Không chỉ người nuôi gặp khó khăn, các doanh nghiệp cũng phải đối mặt với tình trạng sụt giảm về doanh số, sản lượng. “Dịch bệnh kéo dài, tổn thất nhiều nhất vẫn là doanh nghiệp cung cấp thức ăn. Hiện tại, tôm chết nhiều, đầu con không có thì sản phẩm tiêu thụ cho ai? Công ty cũng phải theo sát và cẩn trọng hơn trong từng công đoạn, thiết kế phương án phù hợp theo tình hình dịch bệnh của từng địa phương. Hiện nay, Megavet đang hướng dẫn khách hàng xử lý ao trước khi thả giống bằng một chế phẩm có tên gọi là thực khuẩn thể. Đây được xem như một loại virus đặc hiệu, có khả năng tiêu diệt vi khuẩn Vibrio. TPD, một loại ký sinh trên Vibrio, sẽ được đưa vào thử nghiệm cho khách hàng trong giai đoạn đầu. Đến nay, tỷ lệ thành công ở những khách hàng sử dụng thực khuẩn thể trước khi thả đã đạt khoảng 80%”, anh Tú cho biết thêm.

Nuôi tôm ngày nay đang phải đối mặt với thực trạng “dịch bệnh khó kiểm soát, giống dễ đi”. Tôm nuôi bị nhiễm TPD nhiều nên người dân mất niềm tin với con giống nói riêng và các công ty sản xuất giống nói chung. Đặc biệt, trong tình thế người nuôi luôn yêu cầu nguồn giống phải vừa rẻ vừa chất lượng khiến các doanh nghiệp khó tiếp cận với khách hàng hơn. “Đáp ứng được yêu cầu của người nuôi không khó nhưng nó phải xuất phát từ sự tin tưởng, hợp tác từ hai phía. Người nuôi mong muốn công ty làm tốt nhất nhưng giá thành lại phải rẻ nhất thì rất khó cho doanh nghiệp. Bản thân các công ty giống cũng muốn người nuôi có lợi nhuận, có vụ mùa thành công nên không thể bán rẻ uy tín của mình. Nếu khách hàng chấp nhận giải pháp và chi phí đề ra, công ty sẵn sàng hỗ trợ và có cam kết cụ thể với từng khách hàng”, anh Lê Vinh, Công ty Tôm giống Vinh Tâm An 888 cho biết.

 

Yếu tố quyết định thành công

TPD xuất phát từ giống, mầm bệnh ủ kí sinh từ con giống xuống. Quan trọng nhất là phải chọn lựa con giống phù hợp, nguồn giống uy tín có thương hiệu và phải tầm soát bệnh trước khi đưa giống về thả xuống ao nuôi. Bởi khi sản xuất ra số lượng lớn thì việc tầm soát bệnh trên diện rộng không thể triệt để 100%, nên bắt buộc phải khoanh vùng và lựa chọn trực tiếp từng lô riêng để kiểm tra mới an toàn. Ngoài ra, trong quá trình vận chuyển, tôm cũng dễ bị lây nhiễm chéo nên khâu thả tôm cũng rất quan trọng.

“Hiện tại, công ty chủ yếu cung cấp tôm thẻ chân trắng, nguồn bố mẹ nhập ở Thái Lan và Hoa Kỳ. Nguồn giống hiện tại của công ty khá phù hợp với tình hình dịch bệnh hiện nay. Cụ thể, giống chống chịu được với thời tiết khắc nghiệt của Việt Nam, kháng bệnh tốt, tốc độ lớn tương đối ổn định, không tăng trưởng quá nhanh cũng không quá chậm. Sản xuất theo quy trình sinh học, không sử dụng kháng sinh nên tỷ lệ thành công, tỷ lệ đạt đầu con tốt, từ 80 – 90% con tôm ra sản lượng. Quy trình nhập giống, sản xuất luôn được kiểm soát chặt chẽ để tránh những tình hình xấu nhất xảy ra. Đặc biệt, công ty không nhập khẩu tôm bố mẹ với số lượng lớn, chỉ nhập từ 100 – 250 cặp/lần, vì nếu lô tôm đó có sự cố rủi ro, bị nhiễm bệnh thì xử lý huỷ bỏ đỡ tốn thời gian và chi phí hơn”, anh Lê Vinh cho biết thêm.

Bệnh TPD hiện đang quay lại còn được xác định do vấn đề về môi trường. Thực tế cho thấy, ô nhiễm tại một số vùng nuôi đang ngày càng nghiêm trọng, khiến cho việc nuôi tôm cũng ngày một khó khăn hơn, tôm thiệt hại do môi trường ngày càng nhiều hơn. Trong báo cáo tình hình thiệt hại tôm nuôi năm 2024, Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, con số tôm nuôi thiệt hại do môi trường chiếm hơn 70% tôm nuôi bị thiệt hại. TPD được xem là một dạng vi khuẩn nên để áp chế được phải dùng khuẩn có lợi để áp khuẩn có hại. Do đó, đối với môi trường trước khi thả tôm, sau khi đã được làm sạch thì nên cấy vi sinh gây màu để tạo nguồn vi khuẩn có lợi trong ao. Việc này sẽ giúp cho môi trường cân bằng hệ đệm và hạn chế tối đa vi khuẩn TPD xâm nhập từ môi trường bên ngoài vào và phải giữ được môi trường ổn định trong vòng 10 – 15 ngày đầu. Nếu là môi trường nước tốt thì tôm nhiễm TPD vẫn còn khả năng cứu, nhưng môi trường xấu chắc chắn tôm bị thiệt hại.

Dịch bệnh xuất hiện theo mùa vụ nên năm nào cũng có. Mỗi năm, tỷ lệ phát bệnh sẽ khác nhau, diễn biến nhanh hơn nên độ rủi ro, thiệt hại cũng nặng hơn. Chính vì thế, để giảm thiểu dịch bệnh bắt buộc người nuôi phải thay đổi tư tưởng nuôi. Hiện nay, người nuôi đang bị cuốn theo chu kỳ, càng nợ nhiều càng phải nuôi, nuôi tôm là kế sinh nhai nên không nuôi không được. Tuy nhiên, với thực trạng ngành tôm hiện nay, mật độ thả nuôi thưa mới là giải pháp đảm bảo kinh tế cho bà con.

“Nếu nuôi trong ao đất, một năm chỉ nên nuôi từ 1 – 2 vụ. Đối với ao bạt thì tối đa là 3 vụ. Người nuôi phải ý thức được rằng càng ham nuôi dày bao nhiêu thì càng thiệt hại bấy nhiêu. Khi môi trường thông thoáng, tôm sẽ phát triển bình thường, còn khi tiết diện bị thu hẹp lại thì chắc chắn tỷ lệ bệnh sẽ cao hơn. Nuôi thưa cũng có lợi thế về kiểm soát môi trường tốt hơn, ít bị biến động, kiểm soát dịch bệnh tốt hơn, khi nuôi thưa nếu rủi ro xảy ra thì thiệt hại cũng giảm”, anh Vinh cho biết thêm.

Như vậy, việc triển khai đồng bộ các giải pháp từ kiểm soát dịch bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu đến tăng cường liên kết giữa người nuôi và doanh nghiệp sẽ giúp khắc phục tình trạng này, đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành tôm Việt Nam.

Phương Nhung