[Người Nuôi Tôm] – Gan tôm bị sưng không chỉ là dấu hiệu bất thường đơn thuần, mà còn cho thấy hệ miễn dịch của tôm đang gặp vấn đề từ bên trong hệ nội tạng.

Gan tụy là cơ quan thiết yếu giúp tôm tiêu hóa, hấp thu dưỡng chất và duy trì hệ miễn dịch. Khi gan tụy bị sưng, tức là cơ quan này đã tổn thương hoặc viêm nhiễm – dấu hiệu sớm của nhiều bệnh nguy hiểm như hội chứng hoại tử gan tụy cấp (AHPND), nhiễm khuẩ Vibrio hoặc ngộ độc môi trường. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, chức năng gan tụy sẽ suy giảm nghiêm trọng, có thể dẫn đến teo gan, khiến tôm chết rải rác hoặc chết hàng loạt.

Ảnh sưu tầm

 

Dấu hiệu nhận biết sớm tôm bị sưng gan

Hiện tượng sưng gan tụy ở tôm thường xuất hiện trong giai đoạn từ tuần thứ hai đến tháng thứ hai của vụ nuôi – thời điểm tôm đang phát triển mạnh và rất nhạy cảm với các yếu tố môi trường. Đây là dấu hiệu cho thấy gan tụy đã bị tổn thương hoặc viêm nhiễm, có thể liên quan đến các bệnh nguy hiểm như hội chứng hoại tử gan tụy cấp (AHPND). Người nuôi có thể nhận biết tình trạng này qua một số biểu hiện lâm sàng như:

– Tôm kém ăn hoặc bỏ ăn đột ngột, chậm lớn, bơi yếu, thường nằm đáy hoặc nổi đầu.

– Khi mổ kiểm tra, dễ nhận thấy đường ruột trống rỗng, gan tụy nhạt màu hoặc trắng đục, có đốm đen và có dấu hiệu teo nhỏ.

– Ngoài ra, vỏ tôm cũng trở nên mềm, dễ biến dạng

Ở cấp độ vị thể, xét nghiệm mô học cho thấy tế bào biểu mô ống gan tụy bị tròn lại, bong tróc và rơi vào lòng ống, trong khi chưa phát hiện vi khuẩn hiện diện -đặc trưng của giai đoạn sớm bệnh AHPND.

Các biểu hiện này dễ nhầm lẫn với các bệnh đường ruột hoặc rối loạn do stress môi trường, người nuôi cần thường xuyên theo dõi tôm, mổ kiểm tra gan tụy định kỳ và gửi mẫu đến phòng xét nghiệm chuyên ngành khi có nghi ngờ, nhằm phát hiện sớm và xử lý kịp thời.

 

Nguyên nhân chính gây sưng gan ở tôm

Gan tụy bị sưng thường do nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm:

– Vi khuẩn và ký sinh trùng gây hại

Vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus, tác nhân chính gây AHPND, có thể xâm nhập vào gan tụy, gây viêm cấp và sưng tấy. Bên cạnh đó, các ký sinh trùng như Gregarine hay Vermiform khi ký sinh ở ruột giữa sẽ gây tổn thương niêm mạc, là yếu tố gián tiếp tạo điều kiện cho vi khuẩn lan sang gan tụy.

– Môi trường ô nhiễm, đáy ao chứa khí độc

Năng nóng kéo dài, kết hợp với tảo độc bùng phát hoặc đáy ao tích tụ H₂S và NH₃ gây ra áp lực oxy hóa mạnh lên gan tụy. Khi tôm liên tục hấp thụ khí độc và tảo lạ, gan tụy phải làm việc quá tải, dẫn đến viêm và sưng.

– Thức ăn kém chất lượng hoặc nhiễm độc

Thức ăn bị mốc hoặc bảo quản sai cách có thể sinh ra độc tố Mycotoxin hoặc Aflatoxin, những chất gây tổn thương trực tiếp đến tế bào gan tụy. Ngoài ra, khẩu phần thiếu vitamin hoặc không cân đối cũng khiến gan tụy suy yếu.

– Quản lý vi sinh không khoa học

Việc sử dụng men vi sinh không rõ nguồn gốc, trôi nổi hoặc sử dụng sai liều lượng sẽ làm mất cân bằng hệ vị sinh đường ruột, tạo cơ hội cho vi khuẩn gây bệnh phát triển và tấn công gan tụy.

Ảnh sưu tầm

 

Cách xử lý khi tôm bị sưng gan

Thay nước ao nuôi từ 20 – 30%: Sử dụng nước sạch đã xử lý kỹ từ ao lắng riêng để giảm mật độ mầm bệnh và độc tố. Tránh cấp nước trực tiếp từ sông hoặc kênh vì dễ mang theo vi khuẩn và ký sinh trùng mới.

Khử trùng ao đúng cách: Sử dụng hóa chất như Chorine hoặc BKC với liều lượng theo khuyến cáo. Sau 48 giờ, tiến hành bổ sung men vi sinh liều gấp đôi bình thường để tái tạo hệ vi sinh có lợi.

Trộn thuốc đặc trị gan vào thức ăn: Dùng các sản phẩm uy tín, có chứa thành phần hỗ trợ gan và kháng khuẩn nhẹ. Cho ăn liên tục từ 3 – 5 ngày, quan sát sự cải thiện: gan bớt đỏ, kích thước gan giảm.

Tăng cường bổ sung vitamin và khoáng chất: Bổ sung Vitamin C, Vitamin E, kẽm, sắt, selen… giúp tăng sức đề kháng và hỗ trợ tái tạo tế bào gan.

 

Chủ động ngăn ngừa từ đầu vụ

Một vụ nuôi thành công không thể thiếu khâu phòng bệnh chủ động. Để giảm nguy cơ tôm bị sưng gan, người nuôi cần tuân thủ các biện pháp sau:

Lựa chọn giống khỏe, sạch bệnh: Ưu tiên giống từ trại đạt chuẩn, có giấy kiểm dịch rõ ràng. Chọn tôm đã được xét nghiệm âm tính với Vibrio spp. và AHPND.

Cải tạo ao đúng quy trình: Diệt khuẩn kỹ lưỡng, rửa bạt và xử lý đáy ao bằng vôi Cao, thuốc tím, hoặc iodine. Nếu có điều kiện, lót bạt đáy giúp giảm tích tụ chất thải và khí độc.

Quản lý môi trường nước ổn định: Theo dõi các chỉ số quan trọng như: pH (7.5 – 8.5), kiềm (100 – 150 mg/L), nhiệt độ (28 – 32°C), DO > 5 mg/L, NH₃ < 0.1 mg/L, H₂S gần bằng 0. Dùng chế phẩm sinh học thường xuyên để duy trì hệ vi sinh có lợi.

Quản lý thức ăn khoa học: Bảo quản nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp. Sử dụng men tiêu hóa, chất tăng miễn dịch thường xuyên để hỗ trợ đường ruột khỏe mạnh.

Sưng gan ở tôm không còn là hiện tượng hiếm gặp, đây là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe gan tụy đang bị đe dọa và có thể gây thiệt hại lớn nếu không can thiệp kịp thời. Do đó, cần chủ động kiểm tra sức khe tôm định kỳ, chú ý đến những biểu hiện nhỏ nhất và phối hợp chặt chẽ với cán bộ kỹ thuật để xác định nguyên nhân, xử lý đúng hướng.

Lê Vy