[Người Nuôi Tôm] – Trải qua nhiều thăng trầm, ngành tôm sú của Bangladesh vẫn đang là một trong những mặt hàng xuất khẩu mũi nhọn của quốc gia này, bất chấp những khó khăn, thách thức và cạnh tranh từ những quốc gia tiềm năng như Ấn Độ, Indonesia…

 

Hiệu suất xuất khẩu

Năm 2017, Bangladesh vẫn là một trong những nước xuất khẩu tôm sú hàng đầu sang EU. Tuy nhiên, qua các năm quốc gia này đã chứng kiến ​​sự suy giảm lợi thế cạnh tranh của mình trên thị trường tôm sú toàn cầu.

Với sự suy giảm rõ rệt về khả năng cạnh tranh và hiệu suất xuất khẩu, sản lượng đã giảm từ 70.000 tấn vào năm 2018 xuống còn khoảng 40.000 tấn vào năm 2024.

Sản lượng tôm sú của Bangladesh 2018-2024 (Nguồn: Sander Visch, Kontali)

 

Các số liệu chính thức cho thấy, sản lượng tôm sú hàng năm của quốc gia này gần như ổn định ở mức khoảng 68.000 tấn kể từ năm 2013.

Trong năm 2022, xuất khẩu tôm sú của Bangladesh ghi nhận tăng trưởng từ tháng 6 trở đi. Điều này có được là nhờ sự thúc đẩy bởi nhu cầu thị trường toàn cầu tăng trở lại sau Covid-19. Tuy nhiên, xuất khẩu trong năm 2023 giảm 5%. Và trong quý 1 năm nay, con số này thấp hơn 34% so với cùng kỳ năm 2023.

 

Tính cạnh tranh về giá

Trong những năm qua, giá tôm sú trên toàn cầu đều giảm, chủ yếu là do sự cạnh tranh của tôm thẻ chân trắng trên thị trường. Vào đầu năm 2023, khi mức giá từ Ấn Độ tương đối thấp, người mua đã chuyển sang mua tôm sú tại Ấn Độ. Ngay sau đó, giá tôm sú từ Bangladesh cũng giảm, điều này đã kéo một số người mua quay lại với các nhà cung cấp Bangladesh.

So sánh giá xuất khẩu tôm sú lột vỏ từ Bangladesh, Ấn Độ, Indonesia và Việt Nam (Nguồn: Sander Visch, Kontali)

 

Theo phân tích từ Sander Visch, chuyên gia phân tích tôm hàng đầu tại Kontali, sản phẩm tôm sú của Việt Nam được đánh giá có chất lượng cao hơn so với Bangladesh. Hiện, tôm sú Việt Nam đang đang đạt được mức giá trung bình cao hơn, do tôm sú của Việt Nam được xuất sang các thị trường cao cấp ở Nhật Bản cũng như các thị trường châu Á tiềm năng khác.

Nguyên nhân được lý giải do phương pháp chế biến và do chuỗi cung ứng phức tạp ở Bangladesh, nơi có nhiều trao đổi quyền sở hữu giữa các trang trại và nhà máy, với chỉ một số ít nhà chế biến hoặc xuất khẩu trực tiếp làm việc với người nông dân. Hệ thống phức tạp này đặt ra những thách thức không chỉ trong việc duy trì chất lượng tôm mà còn trong việc đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc của tôm.

Một thách thức đáng kể khác đối với Bangladesh là sự đa dạng sản phẩm từ các đối thủ khác như Ấn Độ và Indonesia. Những quốc gia này có nhiều loại sản phẩm tôm, mang lại sự linh hoạt trong việc đặt đơn hàng, cho phép họ cạnh tranh mạnh mẽ hơn về giá cả. Đây cũng là một trong những lý do Bangladesh hiện đang nỗ lực đầu tư vào sản xuất tôm thẻ chân trắng.

Tuy nhiên, bất chấp một số thách thức, một khía cạnh quan trọng góp phần vào khả năng phục hồi của Bangladesh trong giá tôm là mối quan hệ lâu dài được thiết lập bởi các nhà xuất khẩu của nước này với các nhà nhập khẩu, đặc biệt là ở Liên minh Châu Âu (EU) và Vương quốc Anh. Những mối quan hệ này được xây dựng trên sự tin tưởng, độ tin cậy và chất lượng nhất quán theo thời gian, đã đóng vai trò then chốt trong việc duy trì mức giá tương đối cao cho tôm sú Bangladesh. Các nhà nhập khẩu có thể sẵn sàng trả giá cao hơn cho tôm Bangladesh, bất kể giá thị trường giao ngay biến động. Lòng trung thành này làm giảm sự phụ thuộc của các nhà xuất khẩu vào các điều kiện thị trường biến động, cho phép họ duy trì mức giá ổn định và cao hơn.

Tôm sú là một trong những loài thủy sản thế mạnh của Bangladesh (Ảnh: Trong Vespa)

 

Một lợi thế lớn cho Bangladesh trên thị trường châu Âu là nước này được hưởng lợi từ quy chế GSP+ của EU, quy chế này mang lại cho một số nước đang phát triển động lực đặc biệt để theo đuổi phát triển bền vững và quản trị tốt. Các nước đủ điều kiện phải thực hiện 27 công ước quốc tế về nhân quyền, quyền lao động, môi trường và quản trị tốt. Đổi lại, EU cắt giảm thuế nhập khẩu xuống 0%. Do đó, tôm Bangladesh có tính cạnh tranh khá cao trên thị trường châu Âu, đặc biệt là ở kích cỡ trung bình (16/20 đến 36/40 con/kg). Tuy nhiên, các nhà xuất khẩu Bangladesh chỉ có thể cung cấp một khối lượng hạn chế các kích cỡ lớn hơn vì hệ thống sản xuất của họ không thể sản xuất được những kích cỡ này. Do đó, các nhà xuất khẩu chỉ có thể mua tôm kích thước lớn hơn với một số lượng hạn chế từ các trang trại bán thâm canh.

Sự gia tăng gần đây trong xuất khẩu tôm sú của Ấn Độ báo hiệu cả thách thức và cơ hội cho ngành tôm của Bangladesh. Mặc dù sự thay đổi này ban đầu có vẻ bất lợi, nhưng vẫn có một tia hi vọng. Việc Ấn Độ chuyển hướng sản lượng tăng của mình sang các thị trường mới nổi như Trung Quốc và Nhật Bản tạo ra một cơ hội độc đáo cho sự hợp tác và tăng trưởng trong khu vực. Bằng cách cùng nhau thúc đẩy tôm sú Nam Á tại các thị trường “béo bở” này, Bangladesh có thể hưởng lợi từ nhu cầu tăng cao và mở rộng khả năng tiếp cận thị trường.

 

Triển vọng và những nỗ lực thay đổi

Rõ ràng là các nhà xuất khẩu Bangladesh phải đối mặt với những rào cản đáng kể trong việc tiếp cận thị trường đích, ưu tiên chứng nhận khả năng truy xuất nguồn gốc, chất lượng và tính bền vững. Trong khi trước đây, điều này chủ yếu được quy định bởi các nhà bán lẻ EU, thì ngành dịch vụ thực phẩm của châu lục này cũng ngày càng khắt khe hơn trong việc áp dụng các yêu cầu này.

Kết quả là đã có những nỗ lực thúc đẩy chứng nhận của Hội đồng quản lý nuôi trồng thủy sản (ASC). Để cải thiện khả năng tiếp cận thị trường, các Dự án cải thiện nuôi trồng thủy sản (AIP) này cho phép các nhà khai thác quy mô nhỏ áp dụng các biện pháp thực hành phù hợp để có được chứng nhận ASC. Sáng kiến ​​này được dẫn đầu bởi nhà xuất khẩu và nhập khẩu tôm sú quy mô lớn – Lenk – sở hữu và điều hành.

Bằng cách thúc đẩy làm việc trực tiếp với người nông dân, các nhà chế biến có thể cải thiện đáng kể chất lượng tôm. Ngoài ra, các biện pháp truy xuất nguồn gốc được tăng cường có thể giúp đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt theo yêu cầu của thị trường quốc tế, đặc biệt là ở EU, nơi các nhà bán lẻ và ngành dịch vụ thực phẩm yêu cầu mức độ minh bạch và trách nhiệm cao.

Với phương pháp nuôi trồng rộng rãi được sử dụng ở Bangladesh, sử dụng tối thiểu thức ăn công nghiệp và mức tiêu thụ năng lượng thấp, tôm sú Bangladesh cũng có thể giúp các nhà bán lẻ và bán buôn đạt được tham vọng về giảm thiểu phát thải carbon của họ.

Mỹ Tiên (Biên dịch)