[Người Nuôi Tôm] – Cuối năm nay, hiện tượng La Nina có khả năng xuất hiện trở lại, gây ra những lo ngại đáng kể cho người nuôi tôm về nguy cơ bùng phát bệnh đốm trắng.

Hiện tượng La Nina có khả năng gây nguy cơ bùng phát bệnh đốm trắng

 

Ảnh hưởng của La Nina

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, hiện tượng ENSO đang ở trạng thái trung tính nhưng có xu hướng nghiêng về pha lạnh với nhiệt độ mặt nước biển khu vực Nino 3.4 thấp hơn trung bình nhiều năm (-0,3°C vào đầu tháng 10/2024). Dự báo từ tháng 11/2024 đến tháng 01/2025, La Nina có thể xuất hiện với xác suất 60 – 70%.

ENSO là một hiện tượng tự nhiên có ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống khí hậu trên toàn cầu. ENSO bao gồm hai pha trái ngược nhau là El Nino và La Nina. El Nino được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và đông Thái Bình Dương, kéo dài 8 – 12 tháng (hoặc lâu hơn), thường xuất hiện 3 – 4 năm/lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn. Hiện tượng La Nina thường bắt đầu hình thành từ tháng ba đến tháng sáu hằng năm và gây ảnh hưởng mạnh nhất vào cuối năm cho tới tháng 2 năm sau. La Nina sẽ xảy ra ngay sau khi hiện tượng Nino kết thúc. Nhiệt độ thấp do La Nina tạo ra là điều kiện thuận lợi để các loại virus gây bệnh trên tôm, đặc biệt là bệnh đốm trắng, phát triển.

 

Nguyên nhân và biểu hiện của bệnh đốm trắng ở tôm

Do vi khuẩn

Hội chứng đốm trắng do vi khuẩn gây ra có thể do vi khuẩn thuộc họ Bacillacae. Khi bị bệnh, tôm lột vỏ bị chậm lại, chậm lớn và chết rải rác; hầu hết tôm bị đóng rong, đen mang. Tôm bệnh có các đốm trắng mờ đục hình tròn trên khắp vỏ cơ thể (các đốm trắng này có thể mất khi tôm lột vỏ). Các đốm trắng thường chỉ ở phía ngoài lớp biểu bì và tổ chức liên kết, ít nguy hiểm với tổ chức phía trong.

Do virus

Virus gây hội chứng bệnh đốm trắng là do một loại virus có tên Baculovirus. Mầm bệnh có trong tôm hoặc xâm nhập từ bên ngoài thông qua nguồn nước. Khi lượng chất thải nuôi tôm nhiều, môi trường nuôi bị ô nhiễm hay thời tiết thay đổi, tôm bị yếu sẽ tạo điều kiện cho các loại virus bùng phát gây dịch bệnh cho tôm. Bệnh thường phát triển khi giao mùa. Triệu chứng thường gặp nhất là tôm ăn nhiều đột ngột, sau giảm dần. Trên tôm xuất hiện nhiều đốm trắng đồng đều kích thước 0,5 – 2,0 mm bên trong vỏ, nhất là ở phần giáp đầu ngực hoặc ở cuối đốt trước và lan toàn thân. Thân tôm đôi khi chuyển màu đỏ, cơ thịt hơi đục.

Do môi trường

Có thể do khâu cải tạo ao dùng lượng vôi lớn làm pH trong nước cao. Biểu hiện là tôm có đốm trắng ở vỏ đầu ngực hoặc phần vỏ ở sống lưng nhưng vẫn khỏe, không có tôm tấp bờ, tôm vẫn hoạt động và ăn bình thường; Song chu kỳ lột xác dài hơn bình thường và tôm sinh trưởng chậm hơn đàn tôm khác cùng đợt.

 

Biện pháp phòng ngừa bệnh đốm trắng trong mùa La Nina

Bệnh đốm trắng đã được biết đến từ lâu, nhưng hiện tại vẫn chưa có vaccine phòng bệnh. Vì vậy, để giảm thiểu rủi ro từ bệnh đốm trắng, người nuôi tôm phải chú trọng các biện pháp phòng ngừa. Một khi tôm trong ao nuôi bị nhiễm bệnh, virus có thể dễ dàng lây lan sang các ao lân cận, làm gia tăng quy mô bùng phát dịch bệnh.

Hiện nay, nhiều hộ nuôi tôm tại khu vực ĐBSCL đang bước vào giai đoạn nuôi trái vụ, nhưng mưa lớn kéo dài lại làm tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh trên tôm. Để đảm bảo an toàn khi thả nuôi trong quý 4, bà con cần thường xuyên theo dõi các thông số như nhiệt độ, độ mặn, pH và nồng độ oxy hòa tan trong ao. Người nuôi nên lắp đặt các thiết bị đo đạc tự động để phát hiện kịp thời các biến động bất thường.

Đối với vùng ven biển, cần cân đối lượng nước ngọt và nước biển đưa vào ao nhằm duy trì độ mặn ổn định, tạo điều kiện cho tôm thích nghi tốt hơn trong thời điểm giao mùa. Khi thời tiết thay đổi thất thường hoặc mưa lớn, oxy trong ao có thể giảm đột ngột. Lúc này, việc sử dụng các thiết bị sục khí là rất cần thiết, đặc biệt vào ban đêm khi lượng oxy thường sụt giảm mạnh.

Để tăng cường sức khỏe cho tôm, bà con nên sử dụng các loại thức ăn chất lượng cao, bổ sung khoáng chất và vitamin để nâng cao đề kháng. Những sản phẩm hỗ trợ miễn dịch chứa vitamin C, E và các chất chống oxy hóa cũng rất hữu ích trong việc bảo vệ tôm trước nguy cơ nhiễm bệnh.

Bên cạnh đó, trong thời điểm giao mùa, việc thay nước thường xuyên để loại bỏ chất hữu cơ và bùn bẩn tích tụ sẽ giảm nguy cơ lây lan mầm bệnh. Làm sạch ao và hút bùn đáy định kỳ cũng giúp cải thiện chất lượng môi trường ao nuôi.

Ngoài ra, các chế phẩm sinh học chứa lợi khuẩn có thể được sử dụng để cạnh tranh và ức chế vi khuẩn gây hại, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của tôm. Trước khi thả nuôi, bà con cần chú trọng cải tạo ao kỹ lưỡng, loại bỏ giáp xác. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp an toàn sinh học và quản lý chặt chẽ chất lượng nước, đặc biệt với sự hỗ trợ của vi sinh trong xử lý nước, sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả nuôi trồng.

 

Hướng dẫn chuẩn bị ao nuôi trước khi thả giống

– Diệt tất cả các vật chủ trung gian truyền bệnh bằng vôi hoặc hóa chất, lấp hết các hang ở bờ ao để cua còng không có nơi trú ẩn. Rào lưới để ngăn chim, ngăn giáp xác từ các ao khác vào ao nuôi.

– Vét sạch bùn đáy ao, sau đó tiến hành rải vôi và phơi ao từ 5 – 7 ngày.

– Cấp nước vào ao nuôi qua màn lọc để ngăn trứng hoặc ấu trùng các loài giáp xác, cá tạp nhiễm bệnh vào ao nuôi.

– Tiến hành diệt khuẩn ao nuôi để loại bỏ hoàn toàn các mầm bệnh, sau đó cấy men vi sinh để gây màu nước trước khi thả giống.

Lưu ý, chọn con giống chất lượng, không mang mầm bệnh đốm trắng là cực kỳ quan trọng. Vì thế cần chọn những nhà cung cấp giống có uy tín và kinh nghiệm. Nếu cần thiết việc xét nghiệm PCR để xác định tôm giống sạch bệnh cũng nên được tiến hành. Một yếu tố quan trọng gây ra dịch đốm trắng đó chính là nhiệt độ môi trường, khi nhiệt độ môi trường biến động trong ngày thường là điều kiện thuận lợi để dịch bệnh bùng phát. Theo một số nghiên cứu ảnh hưởng của bệnh đốm trắng trên tôm thẻ chân trắng cho thấy khi duy trì nhiệt độ ổn định ở mức 31 – 33 độ sẽ giảm tối đa dịch bệnh bùng phát.

Tuy nhiên, việc duy trì nhiệt độ trong các ao nuôi trước nguy cơ LaNina tái xuất là rất khó. Vì vậy, nếu vẫn muốn thả nuôi tôm trái vụ trong quý 4, nông dân cần đợi khi mưa đã giảm hẳn, trời nắng nhiều, nhiệt độ ổn định trở lại hãy thả giống đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu rủi ro bởi bệnh đốm trắng và các bệnh khác.

Nhung Bùi