[Người nuôi tôm] – Thực trạng lạm dụng kháng sinh trong nuôi tôm hiện đang là vấn đề nhức nhối, với nhiều hình thức phức tạp, bao gồm cả việc ẩn vào các sản phẩm gắn mác thảo dược.

Lợi trước mắt, hệ lụy dài lâu

Lạm dụng kháng sinh luôn là vấn đề nóng cần giải quyết triệt để

 

Không thể phủ nhận rằng kháng sinh đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người nuôi tôm trong thời gian qua. Khi tôm mắc bệnh, kháng sinh trở thành giải pháp tối ưu, nhanh chóng tiêu diệt các vi khuẩn gây hại, giúp tôm phục hồi sức khỏe và giảm thiểu thiệt hại kinh tế cho người nuôi. Tuy nhiên, kháng sinh có thể trở thành con dao hai lưỡi nếu người sử dụng không tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và hướng dẫn về liều lượng cũng như thời gian sử dụng. Điều này đã tạo ra nhiều lỗ hổng trong công tác quản lý và sử dụng, dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng và khó khăn trong việc giải quyết.

Theo TS. Nguyễn Ngọc Tuấn, giảng viên Khoa Thủy sản, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, hiện nay, vấn đề sử dụng kháng sinh trong nuôi tôm vẫn khá phổ biến dù người dân đều biết rằng không nên hoặc không được phép sử dụng. Nguy hiểm hơn nữa là vấn đề lạm dụng kháng sinh (sử dụng không đúng cách, không đúng chủng loại và liều lượng,…) còn dẫn tới hệ luỵ khôn lường đến sức khoẻ con người và tình trạng kháng kháng sinh trong chính môi trường nuôi thuỷ sản. Người dân sẽ càng ngày càng phải đối diện nhiều thách thức hơn nữa khi xử lý dịch bệnh của tôm nuôi.

“Kháng sinh lại tiếp tục phải dùng với liều cao hơn, hoạt lực mạnh hơn và vi khuẩn gây bệnh lại nhờn kháng sinh ở mức độ cao hơn. Cứ như thế, người nuôi rơi vào vòng luẩn quẩn khi lạm dụng thuốc mà không thể thoát ra được”, TS. Nguyễn Ngọc Tuấn nhận định.

Tính cấp bách của việc kháng kháng sinh trong nuôi tôm tại Việt Nam hiện nay không thể phủ nhận, khi mà ngành nuôi trồng thủy sản đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Tỷ lệ vi khuẩn kháng thuốc trong ao nuôi tôm gia tăng, dẫn đến hiệu quả điều trị giảm, chi phí sản xuất tăng và chất lượng sản phẩm kém. Việc lạm dụng kháng sinh như florfenicol và oxytetracycline đã tạo ra mối đe dọa lớn, gây ra dịch bệnh và thiệt hại kinh tế hàng tỷ đồng mỗi năm.

Trong bối cảnh Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu tôm lớn trên thế giới, việc giải quyết vấn đề này trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, nhằm bảo đảm sự phát triển bền vững của ngành tôm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Người nuôi tôm hoang mang trong việc lựa chọn sản phẩm

Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2024 và triển khai kế hoạch năm 2025 của Cục Thủy sản, Cục trưởng Trần Đình Luân đã nhấn mạnh, thực trạng kháng sinh trong ngành thủy sản đang trở thành vấn đề nhức nhối với nhiều hình thức phức tạp, bao gồm cả việc ẩn dưới dạng sản phẩm thảo dược. Điều này có thể đe dọa nghiêm trọng tới môi trường nuôi và an toàn sinh học trong nuôi tôm.

Để đối phó với tình trạng kháng kháng sinh, nhiều người nuôi tôm đã tìm đến các sản phẩm có nguồn gốc từ thảo dược. Tuy nhiên, thực tế có rất nhiều sản phẩm gắn mác thảo dược nhưng lại chứa các thành phần kháng sinh. Nhiều sản phẩm được bày bán trên thị trường chứa các thành phần kháng sinh hóa học hoặc các chất cấm, được ngụy trang dưới dạng thảo dược. Việc sử dụng các sản phẩm này không chỉ không giải quyết được vấn đề kháng kháng sinh mà còn có thể gây ra những tác hại khôn lường.

Một vấn đề nghiêm trọng nữa hiện nay là buôn bán nguyên liệu kháng sinh tràn lan trên mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến mà không có kiểm soát chất lượng. Chỉ với vài thao tác trên mạng xã hội, người nuôi tôm dễ dàng tìm thấy vô số quảng cáo về kháng sinh và chất kích thích tăng trưởng cho thú y thủy sản. Nhiều người bán không đủ điều kiện pháp lý, thiếu bằng cấp chuyên môn và trang thiết bị bảo quản thuốc. Nhiều cơ sở sử dụng nguyên liệu kháng sinh để phòng và điều trị bệnh, lạm dụng thuốc cấm, pha trộn kháng sinh vào thức ăn thủy sản mà không tuân thủ thời gian ngừng sử dụng. Việc buôn bán thuốc thú y và thủy sản không rõ nguồn gốc, thuốc nhập lậu, cùng với cung cấp nguyên liệu kháng sinh cho người dân, đang tạo ra mối nguy hại lớn cho ngành và sức khỏe cộng đồng. Thêm vào đó, tình trạng nhân viên tiếp thị đến các vùng nuôi để quảng bá sai lệch đang gây rủi ro lớn cho ngành.

Kiểm soát kháng sinh là nhiệm vụ trọng tâm năm 2025

Tại Hội nghị Chuyên đề về phối hợp đa ngành trong phòng, chống kháng thuốc với chủ đề “Chia sẻ dữ liệu – dẫn lối tương lai”, do Bộ NN&PTNT phối hợp với Bộ Y tế tổ chức, trong hai ngày 14 và 15/01/2025, ông Nguyễn Văn Long, Cục Trưởng Cục Thú y cho biết, trong thời gian vừa qua, việc quản lý sử dụng kháng sinh và triển khai các giải pháp phòng, chống kháng thuốc đã đạt nhiều kết quả. 

Kết quả giám sát dư lượng hóa chất, kháng sinh trong tôm qua các năm, từ 2021 – 2024 (Nguồn: Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường)

Lô hàng tôm bị cảnh cáo tại các thị trường xuất khẩu các năm, từ 2021 – 2024 (Nguồn: Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường)

Báo cáo mới nhất từ Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển Thị trường, cho thấy kết quả giám sát dư lượng hóa chất và kháng sinh trong tôm giai đoạn từ năm 2022 đến 2024 cho thấy một xu hướng giảm tích cực. Năm 2024, Việt Nam đã có 15 lô hàng tôm xuất khẩu bị cảnh báo về hóa chất và kháng sinh, trong tổng số 27 lô hàng bị cảnh báo. Mặc dù con số này tăng đáng kể so với năm 2022, nhưng lại cho thấy sự giảm nhẹ so với năm 2023.

Tuy nhiên, để đạt được những kết quả tích cực và mạnh mẽ hơn, Cục trưởng Nguyễn Văn Long nhấn mạnh rằng trong giai đoạn tới, các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để tiếp tục thực hiện các mục tiêu đã được đề ra trong chiến lược.

“Nếu chúng ta không đi ngay từ bây giờ, không chống kháng thuốc quyết liệt thì hậu quả sẽ vô cùng to lớn, lúc đó chúng ta sẽ phải chạy theo việc chữa bệnh liên quan đến kháng thuốc”, ông Nguyễn Văn Long nhận định.

Theo Cục trưởng Trần Đình Luân, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành thủy sản năm 2025 là kiểm soát chặt chẽ về con giống và kháng sinh. Việc kiểm tra giống tôm, đặc biệt là tôm giống bố mẹ sẽ được thực hiện chặt chẽ hơn, đảm bảo không có dư lượng kháng sinh. Để giải quyết triệt để vấn đề này cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành và bên cơ quan công an để tiến hành điều tra và xử lý nghiêm các vi phạm. Các biện pháp này không chỉ nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng mà còn góp phần nâng cao uy tín của ngành thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Phạm Huệ