Qua thời gian canh tác, mô hình đã và đang chứng minh được hiệu quả kinh tế, thích ứng với điều kiện bất thường của biến đổi khí hậu (BĐKH). Tuy nhiên, một thực tế đang đặt ra là mô hình sản xuất này có thật sự ổn định, bền vững?
Mô hình sản xuất thông minh
Sau hơn 30 năm từ biển vào đồng ruộng, mô hình “con tôm ôm cây lúa” có sự phát triển cả về phương thức sản xuất lẫn đa dạng hóa cây, con; đem lại thu nhập cao cho nông dân, nhất là những hộ ở vùng ven biển Đồng bằng sông Cứu long (ĐBSCL). Đặc biệt, từ khi có Nghị quyết số 09/2000/NQ-CP của Chính phủ cho phép chuyển đổi những vùng đất kém hiệu quả (sản xuất lúa, sản xuất muối, vùng đầm lầy ven biển) sang nuôi tôm thì mô hình tôm-lúa phát triển nhanh theo từng năm.
Nếu năm 2000, diện tích tôm-lúa toàn vùng ĐBSCL khoảng 71.000ha thì đến nay đã tăng lên hơn 200.000ha, sản lượng ước đạt khoảng 130.000 tấn, lợi nhuận trung bình đạt 60-70 triệu đồng/ha. Ông Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Kiên Giang khẳng định: Phát triển nuôi tôm là ngành kinh tế trọng điểm của tỉnh; mặc dù nuôi tôm chỉ chiếm 5% diện tích nuôi thủy sản của tỉnh nhưng chiếm tới 30% về sản lượng.
Bà con nông dân huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu thu hoạch tôm – lúa. Ảnh: Trung Tín
Từ năm 2010 đến nay, diện tích tôm-lúa của Kiên Giang tăng 6,67%/năm, bình quân lợi nhuận hơn 110 triệu đồng/ha/năm. “Nông dân đã nhanh chóng chuyển đổi tư duy từ tập trung sản xuất lúa sang phát triển kinh tế đa dạng. Người nông dân không chỉ nuôi xen các loại tôm sú, thẻ chân trắng, càng xanh mà còn kết hợp với cua biển, sò… trồng lúa thơm chất lượng cao và đạt chuẩn hữu cơ, từ đó nâng cao giá trị, tăng thu nhập”, ông Nguyễn Văn Dũng cho biết.
Không chỉ giúp bà con tăng thu nhập trên cùng diện tích canh tác, mô hình tôm-lúa còn được các nhà khoa học xác định là phương thức sản xuất thông minh thích ứng với BĐKH. Như vùng đất Cà Mau, nơi chịu tác động của BĐKH, nước biển dâng, mặn xâm nhập, tuy nhiên, vốn có tập tính sản xuất linh hoạt, nông dân Cà Mau đã “thuận thiên” bằng cách mưa xuống, độ mặn giảm thì sạ lúa rồi cho nước vào để nuôi tôm càng xanh, cua… mùa nắng, sau khi thu hoạch lúa xong, tiếp tục cho nước vào để nuôi thêm vụ tôm sú và xoay vòng đến vụ tiếp theo.
Là người gắn với mô hình tôm-lúa nhiều năm qua, nông dân Nguyễn Văn Dũng, ngụ tại huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau cho biết: “Con tôm, cây lúa đã giúp nông dân làm giàu, đồng thời giúp địa phương xây dựng thương hiệu “lúa thơm-tôm sạch”. Bởi đến mùa sản xuất lúa, người dân lại ít tốn chi phí sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu, nhờ đó con tôm và cây lúa gần như hữu cơ”.
Thiếu bền vững?
Mô hình sản xuất tôm-lúa tuy có nhiều ưu điểm nhưng sau một thời gian canh tác, người dân địa phương dần thấy được thách thức. Qua tìm hiểu thực tế tại nhiều địa phương, phần lớn người dân cho biết, để mô hình tôm-lúa phát huy hiệu quả, điều kiện tiên quyết là phải làm được vụ lúa. Cây lúa không chỉ cho thu nhập mà còn góp phần cải tạo môi trường, tạo ra nguồn thức ăn giúp tôm phát triển.
Tuy nhiên, để không phá vỡ mô hình, bà con phải tốn thêm nhiều chi phí. Ảnh: Năng lượng sạch Việt Nam
Tuy nhiên, để không phá vỡ mô hình, bà con phải tốn thêm nhiều chi phí cho khâu cải tạo đất và phụ thuộc vào lượng nước mưa nên không phải năm nào cũng làm được. Thủy lợi chưa bảo đảm khiến sản xuất tôm-lúa hoàn toàn phụ thuộc vào thiên nhiên nên mùa hạn mặn lịch sử 2019-2020 là một thử thách với mô hình này…
Cùng với nguyên nhân khách quan từ thiên nhiên, qua khảo sát tại các địa phương được biết, đều là mô hình canh tác trên cùng diện tích nhưng lợi nhuận mà con tôm mang lại cao hơn so với cây lúa. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến nhiều bà con nông dân không còn mấy “mặn mà” với cây lúa mà chuyển hẳn sang nuôi tôm, gây khó khăn cho những hộ sản xuất lúa lân cận và nguy cơ phá vỡ quy hoạch vùng của ngành chuyên môn…
Theo ông Lê Thanh Triều, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Cà Mau, cơ sở hạ tầng vùng nuôi tôm-lúa tại nhiều địa phương chưa theo kịp tốc độ phát triển mở rộng diện tích sản xuất; môi trường dịch bệnh diễn biến phức tạp, giá thức ăn và các dịch vụ đầu vào biến động khó lường, đe dọa đến tính bền vững của hoạt động nuôi trồng thủy sản, nhất là sản xuất tôm-lúa vốn chịu nhiều tác động của thời tiết, dịch bệnh. Việc tiếp cận khoa học kỹ thuật của người dân còn hạn chế và chậm thay đổi, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm nuôi truyền thống, vì thế, để mở rộng quy mô theo hướng hiện đại và hướng con tôm, cây lúa phát triển lâu dài hay xuất khẩu là tương đối khó.
Cần tính toán kỹ vùng nuôi trồng tôm-lúa để phát triển bền vững. Ảnh: globalseafood.org và fertimetrics.com
Mặc dù công nhận hiệu quả và nhận định mô hình tôm-lúa không phải nơi nào cũng làm được, thế nhưng PGS, TS Dương Nhựt Long, nguyên Trưởng khoa Thủy sản, Trường Đại học Cần Thơ cho rằng, mô hình này không bền vững; trong nuôi trồng thủy sản, chất lượng con giống là yếu tố quyết định sự thành-bại. Tuy nhiên, hiện nay, nông dân thả tôm nhiều lần trong vụ, không cách ly được với mầm bệnh (trung bình 4,1 lần/vụ), có hộ thả bổ sung hằng tháng, tổng mật độ thả lần đầu và bổ sung (không tính thu tỉa) dày với 16,3 con/m2, điều này làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng con tôm.
Với những khó khăn và thách thức trên, để phát triển bền vững, các địa phương cần tính toán kỹ vùng nuôi trồng tôm-lúa để xây dựng cơ chế, chính sách phát triển hạ tầng, liên kết và ứng dụng khoa học. Từ đó tạo nên những “cú hích” mới, để cây lúa và con tôm không ngừng tăng năng suất, giá trị và trở thành hai mặt hàng xuất khẩu chủ lực của quốc gia với thương hiệu cạnh tranh là “lúa thơm-tôm sạch”.
Thúy An
Báo Quân đội nhân dân
- mô hình tôm lúa li>
- tôm lúa li> ul>
- Chú trọng yếu tố môi trường trong nuôi tôm siêu thâm canh
- Thêm 23 doanh nghiệp Việt Nam được xuất khẩu thuỷ sản vào Trung Quốc
- VASEP: Xuất khẩu thủy sản trong tháng 1 giảm 31%, dự báo chưa thể phục hồi ngay
- Ngành hàng tôm trước thách thức mới
- Ngành tôm Bangladesh sụt giảm vì suy thoái kinh tế toàn cầu
- Cập nhật giá tôm ngày 3-2-2023
- Tổng sản lượng thủy sản tháng 1-2023 ước đạt 592,1 nghìn tấn
- Phấn đấu sản lượng tôm hùm thương phẩm đạt 2.100 tấn
- Cà Mau nỗ lực bảo vệ môi trường trong nuôi tôm công nghiệp
- Sóc Trăng chuẩn bị tốt nhất cho vụ tôm nước lợ năm 2023
Tin mới nhất
T7,04/02/2023
- Chú trọng yếu tố môi trường trong nuôi tôm siêu thâm canh
- Thêm 23 doanh nghiệp Việt Nam được xuất khẩu thuỷ sản vào Trung Quốc
- VASEP: Xuất khẩu thủy sản trong tháng 1 giảm 31%, dự báo chưa thể phục hồi ngay
- Ngành hàng tôm trước thách thức mới
- Ngành tôm Bangladesh sụt giảm vì suy thoái kinh tế toàn cầu
- Cập nhật giá tôm ngày 3-2-2023
- Tổng sản lượng thủy sản tháng 1-2023 ước đạt 592,1 nghìn tấn
- Phấn đấu sản lượng tôm hùm thương phẩm đạt 2.100 tấn
- Cà Mau nỗ lực bảo vệ môi trường trong nuôi tôm công nghiệp
- Sóc Trăng chuẩn bị tốt nhất cho vụ tôm nước lợ năm 2023
- Chú trọng yếu tố môi trường trong nuôi tôm siêu thâm canh
- Thêm 23 doanh nghiệp Việt Nam được xuất khẩu thuỷ sản vào Trung Quốc
- Ngành hàng tôm trước thách thức mới
- Ngành tôm Bangladesh sụt giảm vì suy thoái kinh tế toàn cầu
- Cập nhật giá tôm ngày 3-2-2023
- Phấn đấu sản lượng tôm hùm thương phẩm đạt 2.100 tấn
- Cà Mau nỗ lực bảo vệ môi trường trong nuôi tôm công nghiệp
- Sóc Trăng chuẩn bị tốt nhất cho vụ tôm nước lợ năm 2023
- Thêm 23 doanh nghiệp Việt Nam được xuất khẩu thuỷ sản vào Trung Quốc
- VASEP: Xuất khẩu thủy sản trong tháng 1 giảm 31%, dự báo chưa thể phục hồi ngay
- Tổng sản lượng thủy sản tháng 1-2023 ước đạt 592,1 nghìn tấn
- Cập nhật giá tôm thẻ ngày 31-1-2023
- Cải thiện tăng trưởng và chuyển hóa thức ăn trên thủy sản
- Cà Mau: Tập trung mũi nhọn cho xuất khẩu tôm
- Sống khỏe nhờ nuôi tôm – cua kết hợp
- Hậu Giang: Trao giấy chứng nhận đăng ký đầu tư dự án nhà máy thức ăn thủy sản công suất 126.000 tấn/năm
Các ấn phẩm đã xuất bản
- Năm mới, nỗi lo cũ: “Làm sao để tăng cường đề kháng cho tôm?”
- Nuôi cá “Sông trong Ao”: Công nghệ bền vững, năng suất cao, sản phẩm sạch
- Mô hình nuôi tôm TLSS: Giải pháp nuôi tôm hiệu quả của Công ty TNHH Quốc tế Long Thăng
- Hướng dẫn phòng, chống bệnh do vi bào tử trùng (EHP)
- Từ lo lắng đến an tâm nuôi tôm về đích trước bệnh đốm trắng nhờ giải pháp phòng trị mới từ Grobest Việt Nam
- Cập nhật giá tôm thẻ kiểm kháng sinh ngày 23-11-2022
- Infographic: Xuất khẩu thủy sản Việt Nam 10 tháng đầu năm 2022
- “Thủ phủ” tôm giống tìm hướng phát triển
- San chuyển tôm thẻ chân trắng và những vấn đề thường gặp
- Kỹ thuật nuôi tôm an toàn không hóa chất
- Năm mới, nỗi lo cũ: “Làm sao để tăng cường đề kháng cho tôm?”
- Vi sinh: Giải pháp mục tiêu toàn diện
- Grobest Việt Nam: Tiên phong ra mắt sản phẩm thức ăn chức năng hàng ngày Groshield, nâng cao tối đa sức đề kháng, hướng đến những vụ tôm về đích thành công trong năm tới
- Solagron Vietnam: Nhà sản xuất vi tảo công nghiệp đầu tiên mang dấu ấn Việt Nam
- Giải pháp giảm phát thải trong nuôi trồng thủy sản từ bột cá thủy phân
- Solagron Việt Nam: Ra mắt sản phẩm vi tảo ngôi sao Thalas*Algae dành cho tôm giống
- Xử lý triệt để nấm và vi khuẩn có hại trong ao tôm giống và tôm thịt
- Từ lo lắng đến an tâm nuôi tôm về đích trước bệnh đốm trắng nhờ giải pháp phòng trị mới từ Grobest Việt Nam
- Vi sinh ức chế – phòng ngừa vi khuẩn gây bệnh phân trắng có yếu tố vi bào tử trùng
- Bảo vệ gan tụy: Bí quyết của sự thành công