[Người nuôi tôm] – Sản xuất ôm giống đóng vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị của ngành thủy sản, góp phần quyết định năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh của ngành tôm. Tuy nhiên, trong những năm qua, sản xuất tôm giống của nước ta luôn phải đối mặt với nhiều thách thức như dịch bệnh, biến đổi khí hậu,..,không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng tôm giống mà còn làm gia tăng chi phí sản xuất, giảm sức cạnh tranh. Do đó, để đảm bảo nguồn tôm giống chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu sản xuất bền vững, việc tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp giải một cách hiệu quả là điều cấp thiết.

Kết quả sản xuất

Đẩy mạnh các giải pháp nâng cao chất lượng tôm giống 

Theo báo cáo của Cục Thủy sản, hiện nay cả nước sản xuất được 33.404 con tôm thẻ chân trắng bố mẹ; 52.000 con tôm sú bố mẹ phục vụ cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu (610 con), bằng 90,1% so với năm 2023. Năm 2024, cả nước nhập khẩu khoảng 124.000 tôm thẻ bố mẹ, 692 tôm sú bố mẹ, 16.540 ấu trùng tôm thẻ, 66.000 ấu trùng tôm sú phục vụ cho sản xuất giống. Cả nước hiện có 1.943 cơ sở sản xuất và ương dưỡng giống tôm nước lợ (trong đó có 1.214 cơ sở sản xuất và 204 cơ sở ương dưỡng thuộc diện phải cấp giấy chứng nhận; 525 cơ sở ương dưỡng thuộc diện quản lý chất lượng).  Năm 2024 cả nước sản xuất và ương dưỡng được 159 tỷ con tôm giống nước lợ (tôm thẻ chân trắng: 109,8 tỷ con; tôm sú: 49,2 tỷ con), đạt 103,55% so với năm 2023. Các tỉnh sản xuất tôm giống trọng điểm là Ninh Thuận, Bình Thuận, Bạc Liêu, Cà Mau chiếm khoảng 90% tổng cơ sở sản xuất và 60% sản lượng giống. 

Những con số này cho thấy, tôm bố mẹ chủ yếu phải nhập khẩu và khai thác từ tự nhiên, việc nghiên cứu, chọn tạo tôm bố mẹ trong nước còn hạn chế; tỷ lệ gia hóa thấp; giống sạch bệnh, kháng bệnh còn thiếu. Công tác quản lý cũng còn phân đoạn, thiếu sự thống nhất để đảm bảo chất lượng giống và kiểm dịch.

Những tồn tại trong sản xuất

Hiện nay, sản xuất tôm giống ở nước ta vẫn còn tồn tại nhiều bất cập. Đó là Việt Nam chưa hoàn toàn chủ động được tôm bố mẹ dẫn đến phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu (78,8 % tôm chân trắng) và khai thác từ tự nhiên (56,9 % tôm sú bố mẹ), trong nước mới cung cấp được một phần, chưa chủ động trong sản xuất. Bên cạnh đó, còn nhiều cơ sở chưa được kiểm tra cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện sản xuất, ương dưỡng giống thuỷ sản theo quy định của Luật Thuỷ sản (khoảng 19,3% số cơ sở); một số cơ sở chưa đủ điều kiện sản xuất vẫn được cấp chứng nhận kiểm dịch. Đây là những cơ sở chưa đáp ứng điều kiện nên nguy cơ gây bùng phát dịch bệnh cao.

Ngoài ra, một số địa phương, cơ quan quản lý nhà nước về thuỷ sản cấp tỉnh được giao nhiệm vụ quản lý chung về nuôi trồng thuỷ sản nhưng không nắm được số lượng giống kiểm dịch, nguồn gốc xuất xứ, gây khó khăn lớn cho quá trình quản lý; công tác quản lý còn phân đoạn, chưa có có sự thống nhất giữa công tác quản lý nhà nước về chất lượng giống và kiểm dịch giống; giá giống giảm, nhiều cơ sở sản xuất ngừng hoạt động; kết quả nghiên cứu, chọn tạo tôm bố mẹ trong nước còn hạn chế cũng là khó khăn trọng điểm của ngành. 

Dự báo và giải pháp quản lý sản xuât tôm giống

Về kế hoạch sản xuất năm 2025, nhu cầu tôm bố mẹ cần khoảng 260.000-270.000 con (tôm thẻ chân trắng 200.000-210.000; tôm sú 60.000 con); tôm giống khoảng 140-150 tỷ con (trong đó: tôm thẻ chân trắng 100 – 110 tỷ con và tôm sú 30 – 40 tỷ con). Diện tích nuôi tôm đạt 750.000 ha (tôm sú 630.000 ha, tôm thẻ 120.000 ha); sản lượng tôm các loại 1,3 – 1,4 triệu tấn, trong đó tôm sú 350 nghìn tấn, tôm thẻ chân trắng 1.050 nghìn tấn. Kim ngạch xuất khẩu: 4,0-4,3 tỷ USD. Tuy nhiên, theo dự báo của các chuyên gia, năm 2025, ngành tôm có thể vẫn tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Để đảm bảo hoàn thành kế hoạch năm 2025, tận dụng các cơ hội để ngành tôm Việt Nam phát triển bền vững, Cục thủy sản cho biết, cần tiếp tục triển khai đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương đối với nhiệm vụ, mục tiêu, các nhóm giải pháp phát triển ngành với tư duy kinh tế thủy sản thay cho sản xuất thủy sản, cần tập trung các giải pháp cụ thể sau:

Chỉ đạo các địa phương tổ chức tuyên truyền, phổ biến cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh giống thuỷ sản thực hiện đầy đủ các quy định của Luật và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Thủy sản; Tăng cường công tác quản lý và kiểm soát chất lượng giống tôm; Tổ chức kiểm tra, đánh giá, chứng nhận đủ điều kiện cho cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống tôm, cơ sở sản xuất thức ăn, sản phẩm xử lý cải tạo môi trường trong nuôi trồng thuỷ sản; xử lý nghiêm các cơ sở không tuân thủ quy định. Phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức đợt cao điểm kiểm tra, thanh tra tại các tỉnh trọng điểm, các cơ sở sản xuất giống, thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản để xử lý tận gốc các cơ sở vi phạm chất lượng, các cơ sở vi phạm về điều kiện sản xuất. Tiếp tục triển khai các quy định về quản lý thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản năm 2025. Thực hiện kiểm tra duy trì các cơ sở sản xuất giống tôm bố mẹ; kiểm tra việc thực hiện pháp luật về giống, thức ăn tại các địa phương trọng điểm về giống tôm, thức ăn. Bám sát, triển khai quy chế phối hợp giữa Cục Thủy sản và Cục Thú Y liên quan đến công tác quản lý giống thủy sản, kiểm dịch động vật thủy sản, quản lý chât xử lý môi trường nuôi trồng thủy sản, thức ăn thủy sản, phòng và chống dịch bệnh trong nuôi trồng thuỷ sản.

Phương Nhung