[Tạp chí Người Nuôi Tôm] – Sự biến động về thị trường và nhu cầu tiêu thụ tôm dẫn tới sự lo lắng, tâm lý bi quan cho thị trường tôm bố mẹ trong năm 2022 và nửa đầu năm 2023.

TRUNG QUỐC

Theo nhận định từ chuyên gia Shrimp Insights, Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu tôm bố mẹ lớn nhất thế giới. Về quy mô thị trường, hầu hết các nguồn tin ước tính rằng Trung Quốc sử dụng khoảng 1,4 – 1,6 triệu tôm bố mẹ hàng năm, trong đó khoảng 700.000 – 800.000 con được sản xuất trong nước, chủ yếu là thế hệ F2 được chọn lọc nhân giống từ các ao nuôi thương phẩm. Chương trình nhân giống này dường như đang có đà tăng trưởng về số lượng nhưng chất lượng thường không rõ ràng và tình trạng cận huyết vẫn phổ biến. Các công ty hoạt động trong phân khúc này bao gồm Kehai, Guantai, Bangpu và Guangdong Haid.

Nửa còn lại của thị trường tôm bố mẹ tại Trung Quốc bao gồm tôm bố mẹ thế hệ F1 được sản xuất và nhập khẩu từ các chương trình nhân giống (một phần nhỏ, dưới 10%). Ước tính này cao hơn một chút so với năm 2019, khi số lượng tôm bố mẹ nhập khẩu được báo cáo là khoảng 600.000 con.

Hiện nay, American Penaeid Inc. (API) vẫn đang là thương hiệu tôm bố mẹ dẫn đầu thị trường Trung Quốc với khoảng hơn 400.000 con tôm bố mẹ được bán tại đây năm 2022, chiếm khoảng 55 – 65% tổng lượng nhập khẩu của quốc gia này. Cũng theo nguồn tin từ chuyên gia Shrimp Insights, những công ty khác trên thị trường Trung Quốc bao gồm SyAqua, Top Aquaculture Technology, và CP Foods của Thái Lan; Các công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ như Primo Broodstock (hiện thuộc sở hữu của Tongwei), Hendrix Genetics – Kona Bay, Shrimp Improvement Systems (SIS); và Blue Genetics có trụ sở tại Mexico.

ẤN ĐỘ

Tình hình nhập khẩu tôm bố mẹ của Ấn Độ phục vụ cho vụ đầu tiên trong năm, giai đoạn 2020–2023 (Nguồn: Shrimp Insights)

Giai đoạn 2021-2022, nhập khẩu tôm bố mẹ của Ấn Độ giảm 7% xuống chỉ còn hơn 255.000 con. Khi giá tôm thương phẩm tại Ấn Độ giảm mạnh vào tháng 11 và tháng 12 năm 2022, lượng nhập khẩu tôm bố mẹ cũng giảm mạnh chỉ còn 15.000 con (so với 33.550 con vào năm 2021) và 22.000 (so với 42.000 con vào năm 2021). Sự sụt giảm nhập khẩu này là dấu hiệu đầu tiên cho thấy các nhà điều hành trại giống Ấn Độ đang thận trọng tiếp cận mùa thả giống đầu tiên vào năm 2023 và việc điều chỉnh sản lượng tôm của Ấn Độ đang được tiến hành. Xu hướng giảm nhập khẩu tôm bố mẹ tiếp tục diễn ra từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2023, với lượng nhập khẩu hàng tháng giảm 44% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, tháng 4/2023, nhập khẩu tôm bố mẹ tại Ấn Độ đã có dấu hiệu phục hồi, với hơn 18.000 con, tăng 8% so với cùng kỳ năm ngoái. Mặc dù đây được coi là một dấu hiệu cho thấy tình hình đang được cải thiện, nhưng số lượng nhập khẩu tôm bố mẹ trong tháng 5 một lần nữa giảm mạnh (giảm 42% so với tháng 5/2022).

Năm 2022, Ấn Độ chỉ nhập khẩu hơn 110.000 con tôm bố mẹ, trong đó, SIS giữ được vị trí dẫn đầu. Tuy nhiên, thị phần của công ty đã giảm từ 52% xuống 43%, rút ngắn khoảng cách với Hendrix Genetics – Kona Bay xuống chỉ còn hơn 10.000 con. Hendrix Genetics–Kona Bay đã tăng thị phần từ 38% lên 39%. Hai công ty được hưởng lợi đáng kể từ việc SIS giảm nhập khẩu là Benchmark Genetics (tăng thị phần từ 1% lên 5%) và SyAqua (tăng thị phần từ 3% lên 9%).

Trong bối cảnh nhập khẩu tôm bố mẹ tại Ấn Độ giảm ở những tháng đầu năm, Hendrix Genetics–Kona Bay mất cơ hội nhập khẩu tôm bố mẹ tại Ấn Độ do kết quả xét nghiệm dương tính với các mầm bệnh cụ thể trong cơ sở kiểm dịch nuôi trồng thủy sản, CAA đã xóa Hendrix Genetics–Kona Bay khỏi danh sách nhà cung cấp được phê duyệt. Tuy nhiên, hầu hết các bên liên quan đều tin tưởng rằng Hendrix Genetics–Kona Bay sẽ có thể giải quyết những vấn đề này.

Trong khi SIS giữ nguyên sản lượng so với năm 2022, SyAqua thừa thắng xông lên, tiếp tục mở rộng thị trường Ấn Độ trong 4 tháng đầu năm 2023. Tổng lượng nhập khẩu của SyAqua trong giai đoạn này đã tăng hơn gấp đôi so với năm 2022 với hơn 11 nhóm trại giống tiếp nhận tôm bố mẹ của doanh nghiệp này.

Sau khi bị hủy bỏ niêm yết trong vài năm, Blue Genetics đã trở lại danh sách nhà cung cấp được phê duyệt của Ấn Độ và đã bán được gần 5.000 con tôm bố mẹ cho bốn trại giống khác nhau. Bên cạnh đó, hoạt động của API tại Ấn Độ cũng đáng được nhắc đến. Nhờ mối quan hệ hợp tác sản xuất và phân phối với Homegrown Shrimp USA thuộc sở hữu của CP Foods, API bắt đầu cung cấp tôm bố mẹ của Homegrown Shrimp USA cho CP Aquaculture Ấn Độ.

Tháng 2/2023, CAA thông báo cho phép các nhà cung cấp tôm bố mẹ từ các nước Đông Nam Á, mở ra cánh cửa vào thị trường tôm bố mẹ của Ấn Độ cho các nhà cung cấp từ Thái Lan và Việt Nam. Đây là một thông tin hấp dẫn đối với CP Foods ở Thái Lan, bởi trước đây doanh nghiệp này phải cung cấp tôm bố mẹ cho công ty con ở Ấn Độ từ các nhà cung cấp khác vì họ không thể xuất khẩu trực tiếp từ Thái Lan sang Ấn Độ.

Quy định mới này của CAA có thể giúp tăng số lượng nguồn tôm bố mẹ P. monodon có thể có. Hiện tại chỉ có Moana Technologies từ Hawaii và Aqualma từ Madagascar được phê duyệt, hiện nay có thêm CP Foods từ Thái Lan, Moana Ninh Thuận từ Việt Nam và các nhà sản xuất tiềm năng khác ở Thái Lan (như Top Aquaculture) và Việt Nam (trong tương lai có thể là Việt – Úc) có thể nộp đơn xin phê duyệt để tiếp cận thị trường Ấn Độ.

Năm 2022, SIS tuyên bố đã phân phối tổng cộng 300.000 tôm bố mẹ trên nhiều thị trường khác nhau trên toàn thế giới. Các thị trường lớn nhất của công ty được cho là Việt Nam và Ấn Độ, cả hai quốc gia này SIS đều chiếm thị phần lớn nhất. David Leong, Giám đốc Điều hành của SIS, nhấn mạnh rằng công ty tập trung vào việc cung cấp cho khách hàng các dòng sản phẩm phù hợp với các vùng cụ thể với phương pháp canh tác và điều kiện khí hậu riêng của họ. Hiện tại, công ty cung cấp bốn dòng: (1) SIS Superior, (2) SIS Development, (3) SIS Hardy và (4) SIS Robust.

Tại Ấn Độ, Hendrix Genetics cũng đã mở rộng thị phần. Hơn nữa, việc xây dựng BMC – một liên doanh với Sapthagiri Hatcheries, một trong những tập đoàn sản xuất giống lớn nhất Ấn Độ – đang được tiến hành và tiến triển theo đúng kế hoạch. Đợt thả giống PL đầu tiên được lên kế hoạch vào cuối năm nay. Theo David Danson, Giám đốc Điều hành tại Hendrix Genetics, dự kiến công ty sẽ bán những con tôm giống trưởng thành đầu tiên do BMC nuôi ra thị trường vào Quý I/2024.

INDONESIA

Thị trường tôm bố mẹ Indonesia chiếm khoảng 140.000 con năm 2022. Trong đó, Kona Bay Indonesia đã tăng thị phần từ 60% vào năm 2021 lên khoảng 67% vào năm 2022. Các công ty khác bao gồm API (tăng thị phần từ 6% lên 7%) và Benchmark Genetics (tăng thị phần từ 3% lên 7%).

Các công ty bị mất thị phần bao gồm SIS (mặc dù họ vẫn là nhà cung cấp tôm bố mẹ lớn thứ hai của Indonesia độc quyền bán tôm bố mẹ cho CP Prima) và SyAqua (công ty đã đề cập đến vấn đề cung cấp trong BMC của mình về sự sụt giảm nhưng tuyên bố sẽ quay lại đúng hướng để giành lại thị phần của mình ở Indonesia vào năm 2023).

Thị trường tôm bố mẹ của Indonesia (sản xuất trong nước và nhập khẩu) năm 2021 và 2022 (Nguồn: Shrimp Insights)

VIỆT NAM

Theo báo cáo từ Cục Thủy sản, năm 2022, Việt Nam đã sản xuất được 50.000 con tôm bố mẹ. Nhập khẩu 171.496 tôm thẻ chân trắng bố mẹ và 328 tôm sú bố mẹ. Tôm bố mẹ được nhập khẩu chủ yếu từ Hoa Kỳ và Thái Lan.

Thị phần nhập khẩu tôm bố mẹ năm 2022 tại Việt Nam (Số liệu từ Cục Thủy sản)

Hai công ty tôm bố mẹ tiếp tục thống trị thị trường Việt Nam là SIS, với 60% thị phần và CP Foods, với 28% thị phần. Trong khi xuất khẩu của SIS sang Việt Nam không thay đổi so với năm 2018, doanh số bán hàng của CP Foods sang Việt Nam được báo cáo đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ. Sự khác biệt lớn giữa SIS và CP Foods là CP Foods chỉ cung cấp tôm bố mẹ cho các trại sản xuất giống tích hợp theo chiều dọc của mình, trong khi SIS thống trị thị trường mở.

Các nhà cung cấp khác cho thị trường Việt Nam bao gồm Thai Union, Kona Bay, Top Aquaculture, Benchmark, SyAqua, Aqua Bio và API. Tuy nhiên, gộp lại, các công ty này chiếm khoảng 12% thị phần.

Bên cạnh đó, theo số liệu báo cáo từ Cục Thủy sản cho thấy, nhập khẩu tôm thẻ chân trắng bố mẹ nước ta tính chung 6 tháng đầu năm 2023 đạt 56.034 con. Sản xuất trong nước ước đạt 1.460 con tôm thẻ chân trắng bố mẹ và 2.050 con tôm sú bố mẹ.

Phạm Huệ