[Người Nuôi Tôm] – Các nghiên cứu mới cho thấy bổ sung lysolecithin với liều 0,1% trong khẩu phần có thể trở thành một giải pháp dinh dưỡng quan trọng giúp tối ưu hóa hiệu suất tăng trưởng, cải thiện khả năng sử dụng lipid và tăng cường sức khỏe chuyển hóa ở tôm thẻ chân trắng.

 

Lysolecithin: Giải pháp thay thế lecithin hiệu quả

Lecithin đậu nành là nguồn phospholipid tự nhiên quan trọng trong dinh dưỡng thủy sản. Tuy nhiên, lecithin thông thường vẫn hạn chế về độ ổn định khi chế biến và hiệu quả sử dụng lipid ở mức cao. Lysolecithin – sản phẩm thu được từ việc thủy phân lecithin bằng enzyme phospholipase được quan tâm nhiều hơn nhờ chỉ còn một chuỗi axit béo trong cấu trúc. Đặc điểm này tạo ra hoạt tính nhũ hóa mạnh, khả năng chịu nhiệt tốt và hiệu quả hấp thu vượt trội, cho phép sử dụng với liều thấp nhưng vẫn cải thiện rõ rệt chất lượng thức ăn và khả năng sử dụng lipid của động vật thủy sản.

Dựa trên nghiên cứu của Wang và cộng sự (2025), việc thay thế 2% lecithin bằng các mức lysolecithin từ 0 – 2% được đánh giá toàn diện qua các chỉ tiêu tăng trưởng, tiêu hóa dinh dưỡng, hoạt tính chống oxy hóa, hình thái gan tụy, chuyển hóa lipid và phân tích lipidomics nhằm xác định liều tối ưu và khả năng ứng dụng trong nuôi tôm thực tiễn.

Hình 1: Tóm tắt đồ họa của nghiên cứu

 

Kết quả và thảo luận

Ảnh hưởng đến hiệu suất tăng trưởng và khả năng tiêu hóa

Kết quả cho thấy, bổ sung lysolecithin giúp ổn định lượng lipid tích lũy trong cơ thể tôm khi nồng độ gia tăng trong khẩu phần. Đáng chú ý nhất, bổ sung 0,1% lysolecithin mang lại hiệu suất tăng trưởng tốt nhất. Tỷ lệ tiêu hóa chất béo thô ở nhóm bổ sung lysolecithin cao hơn rõ rệt so với nhóm chỉ sử dụng lecithin đậu nành, chứng tỏ lysolecithin có khả năng cải thiện hiệu quả sử dụng lipid trong khẩu phần.

Khi phân tích thành phần cơ thể, hàm lượng chất béo thô trong toàn thân, cơ và gan tụy tăng theo mức lysolecithin, vượt trội nhất khi bổ sung từ 0,5 – 2%. Mức tăng này vượt trội so với nhóm đối chứng sử dụng lecithin. Ở tôm thẻ chân trắng, khả năng lưu giữ lipid tốt có ý nghĩa quan trọng vì lipid không chỉ là nguồn năng lượng mà còn liên quan đến chức năng gan tụy, hệ miễn dịch và chất lượng thịt. Như vậy, lysolecithin giúp tối ưu hóa chuyển hóa và hấp thu lipid, đồng thời hỗ trợ tăng trưởng vượt trội hơn so với lecithin truyền thống.

 

Tác động đến khả năng chống oxy hóa

Căng thẳng oxy hóa là vấn đề phổ biến ở tôm nuôi, đặc biệt trong điều kiện mật độ cao và môi trường biến động. Nghiên cứu cho thấy lysolecithin không gây thay đổi lớn ở các enzyme chống oxy hóa chủ chốt, nhưng ở mức bổ sung 0,1%, lysolecithin làm giảm đáng kể peroxy hóa lipid, cho thấy tổn thương oxy hóa và áp lực tế bào giảm rõ rệt.

Các tác giả cho rằng lysolecithin có thể tác động đến các con đường di truyền và chuyển hóa liên quan đến cân bằng nội môi tế bào, dù không phải tất cả enzyme đều thay đổi mạnh. Tuy vậy, khả năng giảm peroxy hóa lipid là minh chứng rõ ràng về vai trò hỗ trợ hệ thống chống oxy hóa, giúp tôm tăng sức chịu stress và bảo vệ gan tụy. Đây là lợi ích quan trọng trong nuôi thâm canh, nơi tôm thường xuyên chịu stress nhiệt, khí độc và ô nhiễm hữu cơ, góp phần duy trì trạng thái sinh lý ổn định và tăng cường khả năng phòng vệ tự nhiên.

Hình 2: Ảnh hưởng của chế độ ăn lên nồng độ triglyceride (TG) trong huyết tương (trái), gan tụy (giữa) và cơ (phải) của tôm thẻ chân trắng L. vannamei. Thanh biểu thị giá trị trung bình ± độ lệch chuẩn (n = 4). Các chữ cái khác nhau biểu thị sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm (p < 0,05). Chuyển thể từ bản gốc.

 

Tác động đến chuyển hóa lipid

Kết quả nghiên cứu cho thấy bổ sung lysolecithin ở mức 0,1% làm giảm nồng độ triglyceride trong huyết tương, gan tụy và cơ. Điều này cho thấy lysolecithin thúc đẩy chuyển hóa lipid theo hướng giảm tích tụ mỡ thừa, giúp cân bằng lại dòng chuyển hóa lipid ở tôm.

Cơ chế được cho là liên quan đến tác động điều hòa các enzyme chuyển hóa và sự thay đổi khả năng tiếp cận cơ chất. Sự giảm lipid tích lũy quá mức được đánh giá là tín hiệu tích cực, giúp gan tụy hoạt động ổn định, giảm nguy cơ rối loạn chuyển hóa và hỗ trợ tôm duy trì sức khỏe trong suốt quá trình nuôi.

Trong bối cảnh bệnh gan tụy vẫn là thách thức lớn nhất của ngành nuôi tôm thẻ chân trắng, việc sử dụng lysolecithin nhằm tối ưu hóa dòng chuyển hóa lipid có thể giúp giảm nguy cơ tổn thương tế bào, hỗ trợ chức năng tiêu hóa và tăng cường khả năng miễn dịch.

 

Tác động lên lipidomics và chức năng gan tụy

Lipidomics là công cụ quan trọng để phân tích sâu các biến đổi về mặt cấu trúc và chức năng lipid trong cơ thể sinh vật. Phân tích lipidomics của nghiên cứu cho thấy bổ sung lysolecithin giúp duy trì sự ổn định lipid ở gan tụy, một chỉ báo quan trọng của sức khỏe tế bào. Một điểm đáng chú ý là nồng độ cholesterol trong gan tụy tôm tăng rõ rệt khi bổ sung lysolecithin. Cholesterol là thành phần then chốt của màng tế bào và đặc biệt giàu ở ty thể, nơi diễn ra hoạt động trao đổi năng lượng. Sự gia tăng cholesterol trong màng ty thể giúp đảm bảo cấu trúc ổn định, bảo vệ tế bào trước tổn thương oxy hóa và hỗ trợ hoạt động của chuỗi vận chuyển điện tử.

Như vậy, nghiên cứu của Wang và cộng sự đã xác định liều lysolecithin 0,1% là tối ưu đối với tôm thẻ chân trắng. Liều này mang lại sự cân bằng giữa tăng trưởng, hiệu quả sử dụng lipid, bảo vệ gan tụy và tăng khả năng chống stress oxy hóa. Đồng thời, lysolecithin làm tăng nồng độ axit béo omega 3 trong mô và thúc đẩy biểu hiện gen có lợi cho chuyển hóa lipid. Kết quả nghiên cứu cũng chứng minh lysolecithin có thể thay thế hoàn toàn 2% lecithin trong khẩu phần, giúp tối ưu chi phí và cải thiện chất lượng thức ăn. Hoạt tính nhũ hóa mạnh của lysolecithin cho phép sử dụng với liều thấp hơn nhưng hiệu quả cao hơn, đặc biệt phù hợp với các sản phẩm thức ăn công nghiệp.

Việc bổ sung lysolecithin còn giúp giảm stress oxy hóa ở điều kiện nuôi thâm canh và tăng cường khả năng kháng bệnh. Từ góc độ sản xuất, lysolecithin góp phần cải thiện năng suất, tăng tỷ lệ sống, giảm lãng phí thức ăn và nâng cao chất lượng mô thịt. Nhìn chung, lysolecithin không chỉ là một phụ gia dinh dưỡng mà còn là một công cụ quan trọng góp phần tối ưu hóa chuyển hóa, nâng cao sức khỏe và hiệu quả nuôi tôm thẻ chân trắng.

Vũ An (Theo Global Seafood)