Trong mô hình nuôi tôm công nghiệp hiện nay, tôm không chỉ dễ tổn thương bởi vi khuẩn và virus, mà còn dễ bị ảnh hưởng bởi yếu tố môi trường như nắng nóng, khí độc hay chất lượng thức ăn. Sưng gan là một trong những dấu hiệu sớm nhất cho thấy sức khỏe tôm đang suy giảm.

Gan tụy của tôm là cơ quan vừa tiêu hóa, vừa hấp thu dưỡng chất và đồng thời là “lá chắn” miễn dịch. Một khi gan bị tổn thương, toàn bộ hoạt động sống còn của tôm sẽ suy yếu theo.

Hiện tượng sưng gan xuất hiện ở tôm do đâu?

Sưng gan (còn gọi là gan bè) thường xuất hiện trong giai đoạn từ tuần thứ 2 đến tháng thứ 2 của vụ nuôi – thời điểm tôm đang tăng trưởng mạnh. Khi quan sát, bà con có thể thấy gan tôm phình to ra, màu đỏ hoặc hồng sẫm bất thường, vượt ra ngoài hai mép mang. Màng bao gan có thể mờ đục, thậm chí vỡ ra, tiết dịch vàng tanh.

Sau đây, bà con có thể tham khảo những nguyên nhân phổ biến gây ra hiện tượng tôm bị sưng gan:

Vi khuẩn gây bệnh gan tụy

Vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus – thủ phạm chính gây hội chứng hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND) – có thể khiến gan tụy sưng to bất thường. Ngoài ra, ký sinh trùng như Vermiform hay Gregarine cũng làm yếu gan và tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.

Môi trường ao nuôi ô nhiễm

Nắng nóng kéo dài làm nước ao biến đổi, hệ tảo phát triển bất thường – đặc biệt là tảo độc.

Sự tích tụ khí độc H₂S do đáy ao không được cải tạo tốt khiến tôm tấp bờ, vàng mang và kém ăn.

Thức ăn và quản lý ao không đúng cách

Thức ăn bị nấm mốc hoặc bảo quản kém sẽ sinh ra độc tố Mycotoxin, Aflatoxin – gây tổn thương trực tiếp đến gan tụy.

Sử dụng men vi sinh trôi nổi, không đảm bảo chất lượng hoặc dùng sai liều lượng có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh, khiến vi khuẩn có hại dễ dàng phát triển.

Hình ảnh gan tụy tôm sưng đỏ, màng mờ đục, dấu hiệu bệnh lý nghiêm trọng cần xử lý kịp thời. Ảnh: Research Gate

Cách xử lý tôm bị sưng gan – Kinh nghiệm thực tế từ người nuôi lâu năm

Dù là một biểu hiện bệnh lý, sưng gan nếu phát hiện sớm vẫn có thể can thiệp hiệu quả. Điều quan trọng là bà con không để tình trạng kéo dài quá lâu, bởi nếu để gan tụy chuyển sang giai đoạn teo gan thì khả năng phục hồi gần như không còn.

Thay nước ao nuôi khoảng 30%

Sử dụng nước mới đã xử lý kỹ, nhằm làm loãng mầm bệnh và độc tố trong ao. Ưu tiên cấp nước từ bể lắng riêng, tránh đưa thêm vi sinh vật lạ vào.

Diệt khuẩn ao bằng hóa chất phù hợp: Dùng Chlorine hoặc BKC theo liều khuyến cáo. Sau 48 giờ, bổ sung men vi sinh với liều gấp đôi bình thường để tái tạo hệ sinh thái có lợi trong ao.

Sử dụng thuốc đặc trị bệnh gan cho tôm

Trộn thuốc vào thức ăn theo liều 3 – 5 ngày. Lựa chọn sản phẩm trị bệnh sưng gan của các thương hiệu uy tín. Quan sát thấy gan bớt đỏ, bớt sưng sau 3 ngày là tín hiệu tốt.

Tăng cường bổ sung vitamin và khoáng chất cần thiết cho tôm lúc này. Đặc biệt là Vitamin C, E, khoáng vi lượng như kẽm, sắt giúp tăng sức đề kháng và phục hồi gan.

Bổ sung khoáng chất và men tiêu hóa giúp gan tụy phục hồi sau khi bị tổn thương. Ảnh: Tép Bạc

Phòng bệnh hơn chữa bệnh – Chủ động ngăn ngừa tôm bị sưng gan từ đầu vụ

Một vụ tôm thành công phụ thuộc 70% vào công tác phòng bệnh chủ động. Để giảm nguy cơ tôm bị sưng gan, bà con nên thực hiện những nguyên tắc sau:

Lựa chọn giống khỏe, sạch bệnh: Ưu tiên mua từ trại giống có uy tín, có giấy chứng nhận kiểm dịch, xét nghiệm âm tính với Vibrio spp.

Cải tạo ao nuôi đúng quy trình: Diệt tạp, diệt khuẩn, bón vôi và phơi đáy kỹ lưỡng trước mỗi vụ nuôi. Sử dụng bạt lót nếu có điều kiện để hạn chế phát sinh khí độc.

Duy trì môi trường nước ổn định: Thường xuyên kiểm tra các chỉ số: pH, nhiệt độ, DO, NH3, H2S, độ kiềm… Bà con có thể tham khảo mức tiêu chuẩn khuyến cáo tại Cục Thủy sản Việt Nam hoặc từ các doanh nghiệp cung cấp thiết bị đo chất lượng nước.

Quản lý thức ăn và đường ruột: Bảo quản thức ăn ở nơi khô thoáng, tránh nấm mốc. Bổ sung men tiêu hóa, chất tăng cường miễn dịch vào khẩu phần hằng ngày.

Ao nuôi được cải tạo kỹ lưỡng, môi trường nước trong là yếu tố cốt lõi phòng bệnh gan cho tôm. Ảnh: Tép Bạc

Tôm bị sưng gan không còn là hiện tượng hiếm gặp trong các ao nuôi thâm canh. Đây là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe nội tạng tôm đang có vấn đề – từ môi trường, thức ăn đến vi sinh vật gây hại. Nếu phát hiện sớm và xử lý đúng cách, tôm có thể hồi phục nhanh chóng.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là phòng ngừa ngay từ đầu, từ khâu chọn giống đến cách quản lý môi trường và thức ăn. Bà con cần chủ động quan sát, ghi chép, và phối hợp cùng cán bộ kỹ thuật để đưa ra hướng xử lý phù hợp nhất.

Nguồn: Hòa Thy (Tepbac.com)