[Tạp chí Người Nuôi Tôm] – Theo khung lịch thời vụ đã được ngành chuyên môn khuyến cáo, vụ tôm nước lợ năm 2023 bắt đầu khởi động từ tháng 1 (Dương lịch). Dù vậy, trước áp lực về giá thành sản xuất và tác động từ yếu tố thời tiết, dịch bệnh tiến độ thả giống năm nay có phần chậm hơn so với cùng kỳ.

Thiệt hại đầu vụ nuôi Theo báo cáo của Cục Thú y (Bộ NN&PTNT), từ đầu năm 2023 đến nay, cả nước có trên 1.612 ha tôm nuôi tại 6 tỉnh bị thiệt hại, trong đó, 688 ha bị thiệt hại do dịch bệnh, tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm 2022. Tác nhân gây bệnh trên tôm nuôi chủ yếu là: Bệnh Hoại tử gan tụy cấp tính, bệnh Đốm trắng, bệnh Hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan biểu mô và bệnh do Vi bào tử trùng. Đây là loại dịch bệnh mới có tốc độ lây lan nhanh, gây thiệt hại nặng cho người nuôi tôm.

Dịch bệnh xảy ra trầm trọng nhất tại tỉnh Cà Mau với diện tích nuôi tôm thâm canh bị bệnh 3,94 ha, nuôi tôm quảng canh cải tiến bị bệnh 366,2 ha, mức độ thiệt hại từ 50 – 80% diện tích tôm nuôi bị bệnh, sau đó là tỉnh Bạc Liêu, Trà Vinh và các địa phương khác. Diện tích tôm sú bị bệnh là 442 ha; tôm thẻ bị bệnh là 246 ha; Diện tích nuôi thâm canh và bán thâm canh bị bệnh là 404 ha, quảng canh, quảng canh cải tiến và tôm lúa là 284 ha. Diện tích còn lại khoảng 924 ha, chiếm 57,3% do môi trường, thời tiết. Trong 3 tháng đầu năm 2023, bệnh EHP được ghi nhận tại Sóc Trăng và Cà Mau với tổng diện tích tôm nuôi bị mắc bệnh được báo cáo là khoảng 1,3 ha.

Theo Chi cục Thuỷ sản Trà Vinh, từ cuối tháng Hai tới đầu tháng Ba năm nay, trên địa bàn tỉnh chịu ảnh hưởng những cơn mưa trái mùa đã làm biến động xấu môi trường nước trên các sông, trong ao nuôi, gây thiệt hại 4,7 triệu con tôm sú và hơn 22,6 triệu con tôm thẻ chân trắng nuôi của nông dân. Sau ảnh hưởng mưa trái mùa, trên địa bàn tỉnh tiếp tục xuất hiện đợt không khí lạnh ngày càng tăng làm biến động mạnh về nhiệt độ, môi trường nước ao nuôi gây ảnh hưởng lớn sức khỏe tôm nuôi và làm thêm nhiều diện tích tôm nuôi bị chết. Qua khảo sát và lấy mẫu, hầu hết tôm chết trong giai đoạn 25-55 ngày tuổi do bệnh Đốm trắng, Đỏ thân, gan tụy, bệnh đường ruột.

Tương tự, từ đầu năm đến nay tỉnh Sóc Trăng đã thả nuôi được 3.643,1 ha tôm nước lợ cho năm 2023. Toàn tỉnh hiện đã ghi nhận 20,7 ha tôm nuôi thiệt hại với các bệnh phổ biến là Đốm trắng và vi bào tử trùng. Tại Thị xã Vĩnh Châu, nếu như thời điểm này của năm trước, toàn bộ 90 ha ao nuôi tôm của Hợp tác xã (HTX) Nuôi trồng thủy sản Hòa Nghĩa ở ấp Hòa Nghĩa, xã Hòa Đông, thị xã Vĩnh Châu đã hoàn tất việc thả giống, thì năm nay, tiến độ thả giống tại HTX chỉ mới đạt khoảng 80% kế hoạch. Riêng tại vùng nuôi ở huyện Trần Đề, diện tích thả giống tôm nước lợ năm nay cũng chỉ mới đạt trên 30% so với tổng diện tích nuôi tôm toàn huyện là trên 4.500ha.

Còn tại Quảng Ngãi, mới bước vào đầu vụ nuôi năm 2023, nhưng nhiều diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng tại các địa phương trong tỉnh đang bị dịch bệnh. Cách đây nửa tháng, ông Lê Chí Thuận, ở thôn Thu Xà, xã Nghĩa Hòa (Tư Nghĩa) thả nuôi tôm vụ mới. Chưa đầy một tuần kể từ ngày thả nuôi, tôm trong ao nuôi của ông Thuận có dấu hiệu bị đỏ thân và chết toàn bộ. “Mười vạn con tôm giống trị giá 13,5 triệu đồng xem như mất trắng, giờ tôi vệ sinh hồ nuôi và để đó chứ chưa dám thả nuôi”, ông Thuận thở dài.

Theo thống kê của UBND xã Nghĩa Hòa, từ đầu tháng 2 đến nay, dù mới bước vào đầu vụ nuôi trồng thủy sản, nhưng toàn xã có 4,8ha diện tích nuôi tôm thẻ chân trắng bị dịch bệnh. Tôm tại các hồ đều có hiện tượng đỏ thân. Địa phương đang chờ kết quả xét nghiệm từ cơ quan chức năng để xác định nguyên nhân tôm chết hàng loạt. Theo kế hoạch nuôi trồng thủy sản của tỉnh trong năm 2023, diện tích nuôi tôm vụ 1 là 400 ha. Tuy nhiên, theo thống kê sơ bộ của Chi cục Thủy sản tỉnh, tính đến thời điểm này, người dân tại các địa phương mới thực hiện thả nuôi đạt khoảng 35% so với kế hoạch đề ra.

Việc thả nuôi theo hình thức thăm dò cho thấy người nuôi tôm nước lợ đã có sự thận trọng hơn trong sản xuất, đảm bảo an toàn trong vụ nuôi được dự báo sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức…

Bản đồ dịch tễ bệnh Đốm trắng trên tôm nuôi nước lợ năm 2021-2022 (Viện Nghiên cứu NTTS II)

Nhiều bệnh có khuynh hướng tăng trở lại

Kết quả kiểm tra các mầm bệnh trên tôm giống của Viện Nghiên cứu NTTS II cho thấy, trong 4 năm (1999-2022) cho thấy, mầm bệnh WSSV nhiễm rất thấp từ 1,17-1,88%, và có khuynh hướng tăng trở lại trong năm 2022. Mầm bệnh Vibrio parahaemolyticus mang gen độc cũng nhiễm rất thấp dao động từ 2,4-4,0% và giảm dần trong 4 năm qua. Tương tự, mầm bệnh EHP cũng giảm qua 4 năm và tỷ lệ nhiễm dao động từ 4,4-7,88%. Điều này cho thấy chất lượng con giống đã được cải thiện tốt hơn trong 4 năm qua. Ngoài ra, trong 4 năm qua mầm bệnh EHP xuất hiện cao hơn ở hầu hết các năm tương ứng, khi so sánh với hai mầm bệnh WSSV và VP- AHPND.

Tương tự, kết quả kiểm tra tôm nuôi thương phẩm thả trong 4 năm (1999-2022), cho thấy mầm bệnh WSSV nhiễm dao động từ 11,76-17,5%, và có khuynh hướng tăng dần qua các năm. Mầm bệnh VP-AHPND nhiễm dao động từ 10,59-15,83% và giảm dần trong 2 năm 2021 và 2022. Mầm bệnh EHP xuất hiện nhiều trong 4 năm qua với tỷ lệ dao động 24,17-30%, mặc dù tỷ lệ nhiễm giảm nhẹ trong năm 2022 nhưng vẫn ở mức cao 24,17%. Từ kết quả trên cho thấy người nuôi cơ bản đã kiểm soát được bệnh Đốm trắng và bệnh Hoại tử gan tụy cấp, còn bệnh EHP vẫn chưa kiểm soát được.

Đẩy mạnh nuôi công nghệ cao, hạn chế dịch bệnh

Để khắc phục được những vấn đề trên, ngày 3/3, tại Sóc Trăng, Bộ NN&PTNT phối hợp UBND tỉnh Sóc Trăng tổ chức Hội nghị Phát triển ngành tôm năm 2023 nhằm trao đổi và đưa ra những nhiệm vụ trọng tâm để phòng bệnh hiệu quả trên tôm nuôi, hạn chế thiệt hại cho người nuôi tôm trong những tháng tiếp theo.

Phát biểu tại Hội nghị, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT chỉ đạo: Trước mắt, cần khẩn trương thực hiện đăng ký đối tượng nuôi chủ lực theo quy định tại Điều 36 của Nghị định số 26/2019/NĐ-CP. Xây dựng kế hoạch, chuẩn bị sẵn các điều kiện để chủ động sản xuất trong điều kiện khó khăn như hạn hán, xâm nhập mặn, biến động môi trường dẫn đến dễ phát sinh dịch bệnh, giá vật tư đầu vào tăng cao.

“Ưu tiên phát triển ngành tôm nước lợ theo hướng nâng cao giá trị và phát triển bền vững. Tập trung hướng dẫn người nuôi về kỹ thuật, khoa học công nghệ tiên tiến, phù hợp, hiệu quả. Đồng thời, phát triển nuôi tôm và các khâu trong chuỗi sản xuất tôm theo hướng công nghệ cao để giảm lao động trực tiếp, hạn chế sự lây lan của dịch bệnh”, Thứ trưởng Tiến nêu rõ.

Ngoài các nhiệm vụ trọng tâm đã được Hội nghị Phát triển ngành tôm năm 2023 chỉ ra, để phòng bệnh hiệu quả trên tôm nuôi, hạn chế thiệt hại cho người nuôi cần tập trung ứng dụng khoa học, công nghệ mới để nâng cao năng suất, chất lượng. Tăng cường công tác quan trắc, cảnh báo môi trường các vùng nuôi tôm tập trung để kịp thời đưa ra khuyến cáo và cảnh báo nhằm hạn chế thấp nhất thiệt hại cho người nuôi thích ứng với biến đổi khí hậu. Các vùng, cơ sở không chủ động được nguồn nước, hạ tầng không đảm bảo cần tuân thủ theo lịch thời vụ của địa phương, không nên thả giống ở những vùng có độ mặn cao trên 35‰ làm tôm chậm phát triển và dễ mắc bệnh; đối với nuôi thâm canh lót bạt, chủ động được nguồn nước có thể thả nuôi 2-3 giai đoạn; kiểm soát tốt ở giai đoạn ương trước khi ra ao nuôi thương phẩm; tổ chức sản xuất theo hướng liên kết (liên kết dọc giữa các nhà với nhau, liên kết ngang giữa các cơ sở sản xuất), sản xuất có chứng nhận chất lượng để sản xuất an toàn, hạ giá thành và đảm bảo đầu ra cho sản phẩm.

Giải pháp thực tiễn từ doanh nghiệp

Bên cạnh những giải pháp được Nhà nước đưa ra, còn có sự đồng hành từ các doanh nghiệp, tập đoàn lớn trong nước nhằm hỗ trợ người nuôi vượt qua khó khăn về dịch bệnh. Tập đoàn Thăng Long đã xây dựng được một quy trình sản xuất độc đáo theo đặc thù môi trường nuôi tại Việt Nam. Tôm bố mẹ được cho ăn 100% nguồn dời SPF sạch bệnh nhập khẩu suốt quá trình sản xuất, loại bỏ hoàn toàn các nguy cơ nhiễm EMS và EHP. Trại giống cự tuyệt sử dụng kháng sinh trong suốt quá trình sản xuất; cho ăn nguồn tảo chất lượng cao, phối hợp với Artemia và luân trùng tăng cường dinh dưỡng để nâng cao thể chất của tôm giống; Tôm giống trước khi xuất bán ra thị trường, phải được kiểm tra và phải đạt đủ cả 14 chỉ tiêu chất lượng mới được xuất bán. Điều này đã giúp giúp tôm giống Thăng Long đạt chuẩn SPF, không mang mầm bệnh đặc trưng như EMS, EHP, ngoài ra còn có được khả năng chịu sốc tốt, kháng bệnh tốt và tăng trưởng nhanh.

Đầu năm 2023, Grobest Việt Nam tiên phong ra mắt sản phẩm thức ăn chức năng hàng ngày Groshield. Sản phẩm giúp tôm chủ động tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ phòng ngừa các dịch bệnh thường gặp như AHPND, EMS, WSSV, EHP…

Mới đây nhất, Ngọc Việt Group đã tổ chức chuỗi Hội nghị khách hàng cho ra mắt bộ sản phẩm mới giúp tăng sức đề kháng, phòng và điều trị Vi bào tử trùng EHP trên tôm nuôi. Theo Ngọc Việt Group chia sẻ, bộ sản phẩm thế hệ mới này hứa hẹn giải quyết được những khó khăn hiện tại trong quá trình sản xuất của bà con nuôi tôm hiện nay.

Hiểu Linh