[Người Nuôi Tôm] – Moina (còn gọi là trứng nước hay bo bo) từ lâu đã được coi là một trong những nguồn thức ăn sống giàu dinh dưỡng và phù hợp nhất cho giai đoạn ấu trùng và postlarvae của tôm. Với hàm lượng dinh dưỡng cao, Moina không chỉ giúp tăng trưởng nhanh mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch và sức khỏe đường ruột cho tôm giống.

Moina (trứng nước) thuộc bộ Cladocera, là loại giáp xác nhỏ có giá trị dinh dưỡng cao và là thức ăn vô cùng quan trọng cho ấu trùng động vật thủy sản. (Ảnh: Plantsam)

 

Nguồn thức ăn sống “dễ nuôi”

Moina thuộc nhóm giáp xác râu ngành (Cladocera) còn gọi là “bo bo” hay “trứng nước”. Cấu tạo cơ thể của moina gồm đầu và thân. râu là phương tiện di chuyển chính. Moina trưởng thành (700 – 1.000 µm) moina mới nở – moina non (nhỏ hơn 400 µm). Đây là loại giáp xác nhỏ có giá trị dinh dưỡng cao và là thức ăn vô cùng quan trọng cho ấu trùng động vật thủy sản, đặc biệt là giai đoạn vừa hết noãn hoàng.

Lẫn trong nước thường có các giống khác như: Daphnia, Cyclop… Moina chủ yếu phân bố ở nước ngọt thường tập trung thành đám dày đặc màu đỏ vào buổi sáng sớm trong các ao hồ, vùng nước đọng của cống rãnh có nhiều chất hữu cơ. Màu sắc moina do thức ăn và oxy hòa tan (DO) quyết định. Khi mật độ DO thấp, chúng có màu đỏ do lượng hemoglobin cao. Thông thường moina non có màu đỏ nhạt hơn moina trưởng thành.

Moina có 2 hình thức sinh sản (tương tự như luân trùng) là đơn tính (vô tính): Trong điều kiện môi trường thuận lợi và hữu tính: Khi điều kiện môi trường không thuận lợi. Số lượng moina phát triển nhanh và giá trị dinh dưỡng của moina cao đều do lượng vi khuẩn, men bia và vi tảo dồi dào. Cả bã hữu cơ động lẫn thực vật đều cung cấp năng lượng cho sự tăng trưởng của moina.

Giá trị dinh dưỡng của moina phụ thuộc vào độ tuổi và loại thức ăn mà chúng được nuôi. Moina trưởng thành chứa nhiều chất béo hơn moina non. Trong thực tế, Moina thường được so sánh với Artemia – loại ấu trùng giáp xác được sử dụng phổ biến toàn cầu. Dù Artemia có ưu điểm về bảo quản (trứng bào xác khô dễ lưu trữ, vận chuyển), nhưng Moina lại chiếm ưu thế về giá trị dinh dưỡng cao, chi phí thấp, và chủ động sản xuất trong nước. So với luân trùng (rotifer), Moina có kích thước lớn hơn, thích hợp cho giai đoạn postlarvae thay vì giai đoạn ấu trùng sớm. Nhờ vậy, chúng bổ sung và thay thế hiệu quả các loại thức ăn khác trong toàn bộ chu trình ương nuôi tôm.

 

Giá trị dinh dưỡng của Moina

Hàm lượng protein cao

Các nghiên cứu cho thấy Moina có hàm lượng protein rất cao, chiếm trung bình 50% khối lượng khô, thậm chí có thể đạt tới 70% tùy điều kiện nuôi. Đây là mức protein lý tưởng cho nhu cầu phát triển cơ thể ở tôm giống. Protein trong Moina không chỉ dồi dào về số lượng mà còn đa dạng về thành phần axit amin. Những axit amin thiết yếu như lysine, methionine, arginine rất cần cho sự hình thành cơ bắp, enzyme và hormone đều hiện diện ở mức cân đối. Đây chính là lợi thế lớn so với nhiều nguồn thức ăn nhân tạo ở giai đoạn đầu của tôm.

Lipid – nguồn năng lượng và yếu tố miễn dịch

Thông thường, ở Moina non chỉ có 4 – 6% nhưng Moina trưởng thành chứa 20 – 27% lipid khô. Điều này cho thấy tùy giai đoạn phát triển, giá trị lipid của Moina có sự khác biệt rõ rệt. Nhóm lipid trong Moina bao gồm triglycerid (nguồn năng lượng chính), phospholipid (thành phần cấu trúc màng tế bào) và các sterol như cholesterol.

Đặc biệt, Moina có khả năng được giàu hóa (enrichment) bằng cách cho ăn vi tảo, men bia, hoặc bổ sung dầu gan mực để tăng cường các axit béo không no chuỗi dài (HUFA: EPA, DHA). Đây là nhóm dưỡng chất mà tôm giống rất cần nhưng khó tự tổng hợp. Nhờ vậy, Moina trở thành nguồn cung HUFA hiệu quả, hỗ trợ tăng sức đề kháng và tỷ lệ sống.

Carbohydrate và enzyme tiêu hóa

Ngoài protein và lipid, Moina còn chứa 5 – 12% carbohydrate trong khối lượng khô. Carbohydrate trong Moina tồn tại dưới dạng đường đơn và polysaccharide, đóng vai trò nguồn năng lượng tức thời, giúp ấu trùng tôm duy trì hoạt động bơi lội và bắt mồi. Quan trọng hơn, Moina cung cấp một hệ enzyme tiêu hóa đa dạng, gồm proteinase, peptidase, amylase, lipase và cellulase. Khi được tôm giống tiêu hóa, các enzyme này tiếp tục hoạt động trong ruột, hỗ trợ phân giải protein, tinh bột, lipid và chất xơ thực vật. Đây là lợi ích mà thức ăn công nghiệp không thể mang lại.

Vitamin và sắc tố tự nhiên

Moina giàu vitamin nhóm B (B1, B2, B6, B12, folate, biotin) – những chất thiết yếu cho hoạt động enzyme và chuyển hóa năng lượng. Ngoài ra, Moina còn chứa nhiều carotenoid như β-caroten, astaxanthin, có vai trò kép: vừa chống oxy hóa, vừa tăng cường màu sắc và sức đề kháng. Astaxanthin từ Moina giúp tôm giống tăng cường hệ miễn dịch bẩm sinh, giảm stress khi thay đổi môi trường và cải thiện khả năng sống sót khi thả ra ao nuôi thương phẩm. Điều này giải thích vì sao nhiều trại giống ưu tiên Moina trong giai đoạn postlarvae.

Giá trị sinh học vượt trội nhờ khả năng “giàu hóa”

Một trong những ưu điểm nổi bật của Moina là khả năng hấp thụ trực tiếp dưỡng chất từ môi trường. Nhờ đặc điểm lọc ăn không chọn lọc, Moina có thể được nuôi với tảo, vi khuẩn, men hoặc các nguồn hữu cơ để nâng cao thành phần dinh dưỡng. Quá trình giàu hóa Moina đã trở thành bước kỹ thuật phổ biến trong nhiều trại giống. Bằng cách cho Moina ăn vi tảo giàu HUFA hoặc bổ sung dầu cá, người nuôi có thể biến Moina thành “viên nang dinh dưỡng sống” cho tôm giống. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy, khi sử dụng Moina giàu hóa, tỷ lệ sống của tôm sú postlarvae tăng đáng kể, đồng thời giảm nhu cầu Artemia – một nguồn thức ăn nhập khẩu đắt đỏ.

Trong bối cảnh giá Artemia và các loại thức ăn nhập khẩu biến động, Moina trở thành giải pháp thay thế chiến lược, giúp giảm giá thành sản xuất và tăng tính chủ động của ngành tôm giống. Đồng thời, việc khai thác và ứng dụng Moina còn mở ra hướng nghiên cứu cải tiến: tối ưu hóa quy trình nuôi, giàu hóa dinh dưỡng, và nhân rộng quy mô sản xuất công nghiệp.

Lê Vy (Tổng hợp)