Bài báo cáo với mục đích xác định hoạt tính kháng khuẩn của ba chất chiết xuất thảo dược: ổi, cây chó đẻ và rau mui (cúc biển) chống lại vi khuẩn Vibrio spp. phân lập từ tôm nhiễm hội chứng phân trắng tại một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.

Chiết xuất thảo dược được sử dụng trong thủy sản

Tôm thẻ chân trắng là loại tôm được nuôi rộng rãi ở Việt Nam và một số nước Nam Á như một nguồn thực phẩm giàu chất dinh dưỡng. Nhưng tôm càng nuôi thâm canh thì dịch bệnh càng nhiều. Để nâng cao sản lượng, người nuôi cố gắng tăng mật độ; điều này dẫn đến dịch bệnh bùng phát. Bệnh trên động vật thủy sản có thể do vi khuẩn, ký sinh trùng, vi rút và nấm gây ra. Hội chứng phân trắng đã gây ra thiệt hại kinh tế đáng kể cho ngành nuôi tôm ở Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và cả Việt Nam. Hội chứng được phát hiện có liên quan đến các mầm bệnh cơ hội Vibrio spp kết hợp với các tác nhân gây bệnh chưa biết khác.

Ban đầu, thuốc kháng sinh được sử dụng để kiểm soát một số bệnh do vi khuẩn. Tuy nhiên nó làm tăng nguy cơ tồn dư kháng sinh trong mô tôm và các sản phẩm làm từ tôm. Do đó, người ta tìm kiếm và đưa vào sử dụng các chất thay thế kháng sinh. Trong đó, các chiết xuất từ thảo dược dần được ưu tiên như một biện pháp phòng ngừa, thay thế tốt cho các chất kháng sinh do tính sẵn trong tự nhiên của nó.

Chuẩn bị mẫu thí nghiệm

Mẫu tôm được phân lập từ nhiều ao nhiễm phân trắng ở các tỉnh Bến Tre, Sóc Trăng, Cà Mau được chuyển đến phòng thí nghiệm. Ba loại thảo dược ổi, cây chó đẻ và cúc biển được thu thập đã được làm sạch, sau đó được cắt thành mảnh và nghiền thành bột mịn bằng máy xay. Các mẫu bột đã được đánh dấu lại để phân biệt.

Kết quả kiểm tra mẫu thử

Dấu hiệu lâm sàng của các mẫu tôm bao gồm: ruột rỗng và đứt khúc, gan tụy nhợt nhạt, tôm chậm phát triển, giảm ăn, một số ao đã xuất hiện phân trắng bám vào vó (nhá).

Các nhóm vi khuẩn được phân lập trong thí nghiệm

Hiện tại, các tác nhân của hội chứng phân trắng ở tôm vẫn chưa được biết rõ. Hội chứng này có liên quan đến vi bào tử trùng EHP (Enterocytozoon hepatopenaei). Tuy nhiên, không xuất hiện phân trắng trong thí nghiệm tôm nhiễm EHP. Vi khuẩn Vibrio tăng lên trong gan tụy và ruột tôm có thể cũng liên quan đến hội chứng phân trắng này.

Năm nhóm vi khuẩn ưu thế đã được xác định là V. parahaemolyticus (A1), V. harveyi (A2), V. vulnificus (A4), V. cholerae (B1) và V. alginolyticus (B2). Một nghiên cứu khác ở Thái Lan cũng cho thấy một lượng lớn vi khuẩn Vibrio trên các mẫu tôm bị phân trắng, bao gồm V. vulnificus, V. fluvialis, V. parahaemolyticus, V. alginolyticus, V. damselae, V. minicus và V. cholerae với các tỷ lệ khác nhau, cao hơn gấp hai lần so với những con tôm khỏe mạnh.

Nhìn chung, dựa trên tỷ lệ nhóm vi khuẩn phân lập được, V. alginolyticus với tỷ lệ cao nhất (50%); V. cholerae (17,7%); V. vulnificus (10,8%), V. harveyi (6,9%), V. parahaemolyticus (5,8%) được chọn để thử nghiệm hoạt động kháng khuẩn của các chiết xuất thảo dược.

Sự kháng khuẩn của các chiết xuất thảo dược

Kết quả chỉ ra rằng ba chất chiết xuất từ thảo dược đều thể hiện các hoạt tính kháng khuẩn khác nhau đối với các chủng vi khuẩn được phân lập. Đáng chú ý, trong số ba chất chiết xuất từ ổi, cây chó đẻ và cúc biển, chiết xuất cây chó đẻ cho thấy hoạt tính kháng khuẩn cao nhất, với vùng ức chế tăng trưởng dao động từ 12,7 đến 24,85 mm.