Bệnh đốm trắng (WSD), do virus hội chứng đốm trắng (WSSV) gây ra, là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với ngành tôm nuôi. WSD gây tử vong cao, có thể lên đến 100% đối với quần thế tôm sạch bệnh (SPF) trong điều kiện nuôi thương phẩm chỉ trong vài ngày.

Thời gian vừa qua, bằng phương pháp PCR đã xác định được tôm nấu chín cho kết quả dương tính với WSSV. Tuy nhiên, không có nghiên cứu nào xác định được khả năng lây nhiễm của WSSV trên tôm nấu chín. Đã có những nghiên cứu được công bố chỉ ra rằng các sản phẩm tôm đông lạnh là con đường để WSSV du nhập vào châu Mỹ năm 1995, nhưng có rất ít các công bố nêu bật nguy cơ nhiễm WSSV đối với tôm đã nấu chín. Tuy nhiên các nghiên cứu này đã làm hạn chế những phát hiện virus WSSV bằng phương pháp PCR và chưa xác định chính xác tôm có nấu chín có chứa chuỗi virus DNA lây nhiễm hay không. Chính vì vậy, một nghiên cứu về vấn đề này đã được các nhà nghiên cứu phòng thí nghiệm Bệnh lý Nuôi trồng thủy sản tại Đại học Arizona tiến hành, nhằm đánh giá khả năng lây nhiễm của tôm nhiễm WSSV khi nấu chín.

Thiết lập nghiên cứu

Tổng cộng 250 con tôm thẻ chân trắng SPF với trọng lượng trung bình 10g được sử dụng. Đây là trọng lượng điển hình của tôm trong ao khi tiến hành thu hoạch khẩn cấp tại các trại tôm có virus WSSV lưu hành sắp xảy ra dịch bệnh. Thực hiện gây nhiễm virus WSSV cho tôm SPF bằng cách trộn vào thức ăn, với độ mặn trong bể thí nghiệm duy trì ở 25 ppt, nhiệt độ 25^oC. Sau khi tiến hành thí nghiệm, xác định tỷ lệ tử vong qua mỗi giờ. Khi tỷ lệ chết của tôm đạt 50% bắt đầu dừng thí nghiệm và loại bỏ những con còn sống.

Hình 1: Thiết kế thí nghiệm

Quần thể tôm nhiễm bệnh được chia làm 6 nhóm, mỗi nhóm 40 con. Các nhóm được ấn định thời gian đun sôi lần lượt là 0,1,3,5,10 và 30 phút. Tiếp đến mang một nửa số tôm trên đi đông lạnh ở nhiệt độ (-20^oC) trong vòng 14 ngày. Sau khi nấu chín, thu thập các mẫu mô để xét nghiệm mô học và PCR.

Hình 2: Mô tả sơ đồ của thiết kế thí nghiệm được sử dụng trong nghiên cứu này, bao gồm việc xử lý mô nhiễm WSSV ở các thời điểm đun sôi khác nhau ( 0, 1, 3, 5, 10 và 30 phút), sau đó là thử nghiệm thực nghiệm trực tiếp hoặc lưu trữ mẫu trong tủ lạnh trước khi tiến hành xét nghiệm mô học và PCP

Sau đó, để xác định tôm được nấu chín có thể lây lan virus đốm trắng hay không, một thử nghiệm khác đã được thực hiện. Trong mỗi bể chưa 90 lít nước,  thả 10 con tôm dòng sạch bệnh SPF, tiến hành cắt nhỏ các mô ruột, mang của tôm thí nghiệm bên trên rồi trộn vào khẩu phần sáng và tối ở mức 10% trọng lượng cơ thể, thực hiện trong 12 ngày. Tỷ lệ tử vong hằng ngày được ghi chép lại. Tính tỷ lệ sống sót cuối cùng, lấy mẫu trên mỗi bể rồi bảo quản trong ethanol 95% để phân tích PCR và xét nghiệm mô học.

Thịt tôm không nhiễm khuẩn sau khi luộc hơn 1 phút

Kết quả các mẫu thu thập tôm trong tất cả những khoảng thời gian khác nhau đều dương tính với WSSV. Kết quả tương tự khi tôm nấu chín được đông lạnh trong 2 tuần và sau đó đã được sử dụng làm nguồn chất liệu truyền nhiễm. Biểu hiện mô học điển hình khi tôm bị bệnh đốm trắng xuất hiện khi xét nghiệm, các hạt nhân của tế bào phì đại, thấy rõ ở trung và ngoại bì.

Hình 3: Tất cả các mẫu xét nghiệm đều dương tính với WSSV

A: Tôm phát hiện dương tính với WSSV khi đun sôi trong 1 phút

B: Tôm phát hiện dương tính với WSSV  khi không đun sôi ( 0 phút)

C: Tôm phát hiện dương tính với WSSV  khi đun sôi 1 phút và đông lạnh 2 tuần

D: Tôm phát hiện dương tính với WSSV  khi không đun sôi (0 phút) và đông lạnh 2 tuần

Các chuyên gia đã chứng minh được tôm nhiễm WSSV tiếp xúc với nhiệt độ sôi trong khoảng thời gian từ 1-3 phút sẽ không bị lây nhiễm. Dữ liệu cho thấy sự hiện diện của DNA WSSV trong tất cả các mẫu tiếp xúc với các khoảng thời gian sôi khác nhau không có sự khác biệt (P < 0,05). Có khả năng DNA WSSV đã bị tác động đáng kể, bị giảm chất lượng và số lượng so với trước khi được nấu chín. Kết quả PCR chứng minh DNA này đã bị biến chất nên mất khả năng lây nhiễm. Trong thí nghiệm sau, tôm SPF được cho ăn mô tôm nhiễm WSSV, một thời gian không tìm thấy tổn thương nào. Kết quả này chỉ ra rằng tôm nấu chín có thể làm giảm sự lan truyền của WSSV từ xuất nhập khẩu tôm nuôi. Và không chỉ với WSSV và có thể bao gồm nhiều mầm bệnh vi khuẩn, virus hay nấm khác.

Hình 4: Bảng tóm tắt kết quả qPCR ở tôm SPF trong thí nghiệm tôm nhiễm virus WSSV được luộc ở các mức thời gian khác nhau

Thí nghiệm này đã chỉ ra rằng, tôm được nấu ở nhiệt độ sôi trên 1 phút có thể ngăn chặn bất kỳ sự lây lan nào của WSSV, dù là vận chuyển qua nhiều vùng địa lý khác nhau thông qua xuất nhập khẩu. Nghiên cứu cũng đưa ra lời khuyên nên sử dụng nested PCR (phương pháp lồng ghép) để xét nghiệm đối với tôm đã được nấu chín thay vì sử dụng phương pháp qPCR (phương pháp định lượng axit nucleic) sẽ cho kết quả tối ưu hơn.