Nguồn tôm hùm giống bắt ngoài tự nhiên đã gần như bị cạn kiệt. Do vậy, nhiều năm nay, người nuôi tôm hùm chủ yếu mua tôm giống trôi nổi nhập từ Philippines, Singapore. Nguồn tôm giống này có tỷ lệ hao hụt cao khiến cơ quan quản lý phải đưa ra những biện pháp xử lý kịp thời.

Mua tôm giống trôi nổi

Những tháng đầu năm, người nuôi tôm hùm ở đảo Bình Ba (xã Cam Bình, TP. Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa) lại chuẩn bị cho mùa vụ tới. Hàng trăm nghìn tôm hùm con được ngư dân mua trôi nổi từ các thương lái để thả vào các ô lồng… Vừa thu hoạch, vừa thả vụ mới, ông Diệp Chấn Hùng (thôn Bình Ba Tây) cho biết, gia đình ông vừa thả gần 50.000 con tôm hùm giống mua của thương lái nhập về từ Philippines, Singapore theo đường máy bay. “Năm nay, dịch bệnh được kiểm soát nên tôm hùm giống về Việt Nam dễ hơn, giá cũng không còn đắt đỏ. Tuy nhiên, tôm giống cũng dao động từ 50.000 đồng đến 70.000 đồng/con. Tôm nhập về tất nhiên không thể khỏe như tôm hùm giống khai thác tự nhiên ở vùng biển Cam Ranh. Tôm giống tại chỗ có tỷ lệ sống đạt gần 100%, rất ít dịch bệnh, còn tôm hùm giống mua của thương lái tỷ lệ sống chỉ đạt 70%, có khi chỉ 50%…”, ông Hùng nói.

Tôm hùm giống ngoại nhập

Ông Bùi Văn Thinh (thôn Bình Ba Đông) mới thả hơn 10.000 con tôm giống mua trôi nổi của thương lái. Theo ông Thinh, thời điểm năm 2020 và 2021, tôm hùm giống khan hiếm do ảnh hưởng dịch Covid-19, giao thông đi lại khó khăn. Đường máy bay bị cắt đứt, nguồn tôm giống từ Philippines về Việt Nam bằng đường tàu thủy. “Giống vừa đắt, đi lại vất vả nên tỷ lệ hao hụt cao 50%-80%. Thời điểm đó, nhiều gia đình phải treo lồng vì không chủ động được nguồn giống, nuôi là lỗ”, ông Thinh nói.

Ông Lê Minh Hải – Trưởng phòng Kinh tế TP. Cam Ranh cho biết, hầu hết người nuôi tôm trên địa bàn thành phố đều mua tôm hùm giống qua thương lái chứ không mua trực tiếp từ đơn vị có tư cách pháp nhân. Nhiều năm nay, cơ quan chức năng thành phố cũng không quản lý được nguồn nhập từ các thương lái. Nếu căn cứ vào nhu cầu thực tế thì mỗi năm có 22,5 triệu con tôm hùm giống được đưa về để phục vụ cho 45.000 lồng tôm trên địa bàn thành phố; nguồn tôm hùm giống trong tự nhiên chỉ đáp ứng được 10% nhu cầu nuôi tôm hùm bông, còn tôm hùm xanh thì 100% phụ thuộc vào nguồn giống nhập từ nước ngoài.

Phát hiện một số vi phạm

Với tình trạng nguồn tôm hùm giống ngoại nhập tràn lan, có nguy cơ gây ra dịch bệnh, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chức năng quản lý tập trung hoạt động kiểm dịch tôm hùm giống. Mới đây, Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh phối hợp với Chi cục Thú y Vùng IV (thuộc Cục Thú y), công an và các đơn vị liên quan kiểm tra các cơ sở kinh doanh tôm hùm giống nhập khẩu trên địa bàn TP. Cam Ranh. Hiện nay, đa phần tôm giống được nhập từ Philippines, Indonesia và Singapore. Trong quá trình kiểm tra, cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều sai phạm. Nghiêm trọng nhất là hành vi nhập khẩu một số lượng lớn tôm hùm giống không giấy tờ, không đi qua cửa khẩu, không làm thủ tục hải quan theo quy định và gian lận số lượng, chủng loại hàng hóa khi làm thủ tục hải quan.

Tại cơ sở kinh doanh tôm hùm giống trên đường Nguyễn Du (phường Cam Phúc Bắc, Cam Ranh), khi lực lượng chức năng kiểm tra, đã phát hiện số lượng tôm hùm giống thực tế nhập về gấp đôi số lượng đăng ký. Ngoài số lượng theo giấy phép, số con giống còn lại mà đơn vị này nhập về không rõ nguồn gốc xuất xứ, không được kiểm dịch, không làm thủ tục hải quan theo quy định. Hành vi này không những vi phạm các quy định về kiểm dịch mà còn có dấu hiệu vi phạm các quy định về kinh doanh, nhập khẩu hàng hóa trái phép số lượng lớn vào Việt Nam. Một cơ sở khác ở tổ dân phố Lợi Thịnh (phường Cam Lợi, Cam Ranh), đoàn kiểm tra phát hiện lô hàng 75.000 con tôm hùm (74 thùng) của Công ty TNHH Một thành viên Đầu tư thương mại dịch vụ xuất nhập khẩu Tường Thịnh. Mặc dù lô tôm này được đăng ký cách ly tại đường Nguyễn Du (phường Cam Phúc Bắc) song đơn vị nhập khẩu lại chuyển sai địa điểm cách ly, không khai báo để lấy mẫu kiểm dịch.

Ông Lê Thắng – Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh cho biết, trong đợt triển khai cao điểm về kiểm tra, giám sát hoạt động các cơ sở cách ly kiểm dịch tôm hùm giống nhập khẩu trên địa bàn TP. Cam Ranh, đoàn kiểm tra đã kiểm tra 42 lô hàng với 3.163.193 con tôm hùm giống. Trong quá trình kiểm tra, giám sát, đoàn phát hiện 3 lô tôm hùm giống vi phạm về kiểm dịch như: đưa động vật, sản phẩm động vật nhập khẩu về nơi cách ly kiểm dịch không đúng địa điểm, nhập khẩu động vật, sản phẩm động vật nhiều hơn số lượng, khối lượng ghi trong Giấy chứng nhận kiểm dịch động vật của nước xuất khẩu, không chấp hành thời hạn theo dõi cách ly kiểm dịch đối với động vật nhập khẩu. Đoàn kiểm tra đã tham mưu các cơ quan chức năng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thú y với số tiền 41 triệu đồng.

Tăng cường công tác kiểm dịch

Tôm hùm giống được đưa về trại cách ly tập trung.

Tôm hùm từ lâu đã giúp không ít người trở thành tỷ phú, song cũng vì tôm hùm dịch bệnh nên không ít gia đình rơi vào cảnh nợ nần. Tôm khỏe mạnh, được giá thì người nuôi không mấy chốc trở nên giàu có, nhưng giống tôm không tốt, bị dịch bệnh thì người nuôi cũng dễ dàng khánh kiệt. Ông Lê Tấn Bản – Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trăn trở: “Nuôi tôm hùm lợi nhuận rất cao, song hiện nay, con giống chủ yếu nhập ngoại, nguy cơ dịch bệnh lớn. Chính vì vậy, thời gian qua, UBND tỉnh và sở đã chỉ đạo các cơ quan liên quan phối hợp kiểm tra, giám sát nguồn tôm hùm giống. Nếu không làm tốt công việc này thì dịch bệnh rất dễ xảy ra, gây thiệt hại cho người nuôi”.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã yêu cầu Chi cục Thủy sản chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan tham mưu về việc phê duyệt Đề án phát triển nuôi và xuất khẩu tôm hùm đến năm 2025. Đồng thời, chỉ đạo Thanh tra chuyên ngành kiểm tra, xử lý nghiêm những trường hợp vận chuyển tôm hùm giống nhập khẩu vi phạm các quy định về quản lý chất lượng giống, kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Sở cũng giao Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh chủ trì, phối hợp với Chi cục Thủy sản và chính quyền địa phương phổ biến, triển khai chủ trương quản lý tập trung hoạt động kiểm dịch tôm hùm giống nhằm cung cấp tôm hùm giống bảo đảm chất lượng, sạch bệnh cho người nuôi. Đồng thời, kết hợp với hoạt động nghiên cứu về giống và nuôi tôm hùm để phát triển nghề nuôi tôm hùm theo hướng bền vững, hiệu quả, bảo đảm chất lượng và an toàn thực phẩm, đáp ứng yêu cầu tiêu thụ trong nước cũng như xuất khẩu. Cùng với đó, tuyên truyền các doanh nghiệp nhập khẩu tôm hùm giống đăng ký địa điểm nuôi cách ly kiểm dịch (không thu phí dịch vụ trong năm 2022 và 2023) tại Trại cách ly kiểm dịch giống thủy sản Cam Ranh (thôn Mỹ Thanh, xã Cam Thịnh Đông).

Để nghề nuôi tôm hùm phát triển bền vững, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn mong muốn tổ chức xây dựng được một chuỗi liên kết sản phẩm tôm hùm chất lượng, an toàn. Bên cạnh đó, sẽ nghiên cứu, chuyển đổi từ mô hình nuôi lồng sắt, gỗ truyền thống sang sử dụng vật liệu HDPE có sức chống chịu tốt với biến động môi trường và an toàn, phù hợp với định hướng nuôi ở vùng biển hở, vùng biển xa bờ.

Ông Lê Tấn Bản – Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: Hiện nay, sở đang nghiên cứu, triển khai, nhân rộng các mô hình sản xuất hiệu quả từ thực tiễn và những tiến bộ kỹ thuật mới để phổ biến nhân rộng các mô hình sản xuất tôm hùm mang lại hiệu quả kinh tế cao, ổn định và bền vững. Sở sẽ phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ và UBND huyện, thị xã, thành phố ven biển xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý tôm hùm Khánh Hòa tiến tới xuất khẩu chính ngạch tôm hùm thương phẩm.

ĐÌNH LÂM – VĂN KỲ